Amsterdam, 28 september 2015 – Niet alleen in Nederland maar ook in het Verenigd Koninkrijk (VK) vindt bij lobbyen weinig transparantie plaats. Dat blijkt uit het rapport ‘Accountable Influence: Bringing Lobbying out of the Shadows’ dat deze maand werd uitgebracht door Transparency International UK. In de Global Corruption Barometer van 2013 bleek al dat inwoners van het VK niet optimistisch gestemd zijn over de transparantie van de overheid: 59% gaf aan te denken dat de overheid beïnvloed wordt door grote private belangen. Lobbyen vormt hier een belangrijk onderdeel van. Helaas biedt het huidige lobbyregister in het VK geen transparantie.

Ook het vertrouwen van inwoners van het VK in de politiek en politieke partijen is niet groot, zo blijkt verder uit de Global Corruption Barometer van 2013: 67% van de burgers gaf aan dat ze politieke partijen corrupt of zelfs extreem corrupt vinden en 55% zou het parlement met dezelfde woorden omschrijven. Het lobbycircuit en verschillende schandalen met lobbyisten dragen hier zeker aan bij. In 2010 stelde David Cameron al dat lobbyen “the next big scandal waiting to happen” was.

“It is the next big scandal waiting to happen. It’s an issue that crosses party lines and has tainted our politics for too long, an issue that exposes the far-too-cosy relationship between politics, government, business and money.”

David Cameron, Minister President van het VK

Eerder in 2015 werd het lobbyregister geïntroduceerd in het VK. Hierin staat vrij algemene informatie over een deel van de lobbyactiviteiten die plaatsvinden. Wat echter ontbreekt is hoeveel er wordt uitgegeven aan lobbyen, welk beleid belobbyd wordt, en of een lobbyist voorheen voor de overheid of betrokken organisatie heeft gewerkt. Zonder deze informatie is er weinig zinvols te zeggen over de lobbyactiviteiten. De informatie die wel openbaar gemaakt wordt, wordt vaak pas een jaar na de meeting gepubliceerd en bevat weinig informatie over de inhoud van de meeting zelf.

Bevindingen onderzoek TI-UK

Uit het onderzoek kwam naar voren dat slechts 4% van de lobbyisten onder het nieuwe lobbyregister valt. Dit laat de ineffectiviteit van het lobbyregister goed zien. Verder waren 8 van de 10 vaakst bezoekende lobbyisten in dienst van een bedrijf uit de Financial Times Stock Exchange Index (FTSE 100). In totaal bleek 49% van de lobbyisten in dienst van een bedrijf; de non-gouvernementele sector was daarna de grootste met 20%. Onder de bedrijven die het vaakst invloed probeerden uit te oefenen waren oliebedrijven Shell en BP, banken Barclays en HSBC, vliegtuigbouwer BAE Systems en telecommunicatiebedrijf BT Group.

Wat betreft wetgeving is het in het VK per deelgebied anders geregeld. Zo is het in de House of Lords, Scotland & Wales verboden om betalingen te ontvangen voor ‘parlementaire adviserende services’, terwijl dit in de House of Commons nog geaccepteerd wordt ondanks mogelijke belangenverstrengeling. Adviserende diensten zijn daardoor nog steeds een grote bron van inkomsten: in 2014-2015 ontvingen 73 parlementsleden gezamenlijk £3,4 miljoen voor een adviserende rol. Ook de zogenaamde ‘draaideur’, waarbij ambtenaren hun publieke functie verlaten en de kennis en netwerken die zij daar hebben opgedaan gebruiken in een private functie, is slecht gereguleerd en blijft een zorgenkind. Een overkoepelend probleem hierbij is dat veel wetten, gedragsregels en rapportageplichten verschillen per functie. Hierdoor is het vaak lastig om zicht te houden op wat wel en niet mag en waar de regelgeving tekort schiet.

Aanbevelingen

Op basis van het onderzoek kwam Transparency International UK met de volgende drie overkoepelende aanbevelingen:

1. Lobbytransparantie: om lobbymisbruik tegen te gaan en te detecteren adviseert TI-UK dat alle statutaire registers voor lobbyisten zowel in-house als consultant lobbyisten moeten omvatten en meer informatie moeten bevatten die kan helpen bij het onderzoeken van de omvang en aard van de activiteiten van lobbyisten.
2. Data publiceren: wanneer informatie gepubliceerd wordt over lobbymeetings, de financiële belangen van ambtenaren of hun werkzaamheden na het verlaten van de publieke sector, moet deze:
   a. Nauwkeurig zijn: zo precies en compleet mogelijk;
   b. Toegankelijk zijn: op redelijke termijn gepubliceerd in een makkelijk leesbaar format;
   c. Begrijpelijk zijn: met duidelijke en consistente datastructuren die makkelijk geanalyseerd kunnen worden;
   d. Betekenisvol zijn: met voldoende relevante informatie om de burger inzicht te geven.
3. Handhaving: er moet een onafhankelijk orgaan komen wat verantwoordelijk is voor de controle op de naleving van de regels. Waar mogelijk zal dit orgaan naleving afdwingen via advies. Toch moet het ook de middelen hebben om vermeende schendingen te onderzoeken en moeten grove schendingen kunnen leiden tot vervolging.

Het rapport beschrijft verder specifieke stappen die kunnen worden genomen op het gebied van wetgeving van de verschillende deelgebieden van het Verenigd Koninkrijk.