Den Haag, 18 november 2025 – De afgelopen jaren is het politieke klimaat in Brussel voor maatschappelijke organisaties (ngo’s) merkbaar vijandiger geworden. Met name (radicaal-) rechtse Europese politieke fracties zoals de Patriotten voor Europa en de Europese Volkspartij, waar respectievelijk de PVV en CDA onderdeel van zijn, hebben ongegronde beweringen gedaan over ngo’s. Het meeste recente resultaat van de aanvallen is de oprichting van de Scrutiny Working Group on NGOs (SWG). Deze werkgroep focust zich zich specifiek op het extra controleren van Europese financiering aan ngo’s. Transparency International EU (TI-EU) en Transparency International Nederland (TI-NL) maakt zich grote zorgen over deze ontwikkeling en roept in een brief op om de SWG te boycotten.
De nieuwe werkgroep is opgericht binnen de Budgetary Control Committee (CONT), de commissie van het Europees Parlement die normaal toezicht houdt op de besteding van EU-gelden. Hoewel Transparency International (TI) de democratische controletaak van het Europees Parlement en alle inspanningen om transparantie en verantwoording te verbeteren waardeert, is er geen enkele noodzaak voor deze nieuwe werkgroep. Zowel de CONT-commissie als de Europese Rekenkamer hebben de afgelopen jaren uitgebreid onderzoek gedaan naar de financiering van ngo’s. De Rekenkamer concludeerde in haar rapport “Transparency of EU funding granted to NGOs” dat er geen aanwijzingen zijn voor misbruik, financiële onregelmatigheden of overtredingen. Het rapport benadrukt bovendien dat ngo’s slechts een zeer klein deel van de totale EU-begroting ontvangen. Ook eerdere controles binnen de bestaande begrotingsprocedure lieten geen enkele vorm van misbruik zien.
Toenemende druk vanuit (extreem)rechts
Ondanks deze duidelijke bevindingen blijft de druk van (radicaal-) rechtse fracties om ngo’s extra te controleren doorgaan, zo ook de Patriotten voor Europa (PvE) van de PVV en de Europese Volkspartij (EPP) van het CDA. Begin dit jaar kwamen vooral klimaat ngo’s onder vuur te liggen. Monika Hohlmeier, lid van de EPP, claimde dat er grote problemen waren in de toekenning van LIFE-milieu- en klimaatfondsen en beweerde zelfs dat ngo’s door de Commissie zouden zijn ingezet om intern te lobbyen. Volgens diverse waarnemers en Europarlementariërs vormt de SWG een instrument in dit politieke offensief. De Sociaal-Democraten spraken zelfs van een “heksenjacht op ngo’s” en benadrukten dat er geen enkel bewijs is dat extra controle rechtvaardigt. Tegelijkertijd presenteert de EPP haar initiatief als een manier om “niet-transparante financiering” te bestrijden, een claim waarvoor geen onderbouwde documentatie is gepubliceerd.
Vernauwde democratische ruimte voor het maatschappelijk middenveld
Door een parallelle, politiek gemotiveerde werkgroep op te richten naast het bestaande begrotingstoezicht, zet het Europees Parlement een gevaarlijk precedent. De SWG richt zich uitsluitend op maatschappelijke organisaties en niet op andere ontvangers van EU-gelden, waardoor ngo’s onterecht als verdachte actoren kunnen worden neergezet. Dat staat haaks op het nieuwe “Democracy Shield” van de Europese Commissie, dat juist bedoeld is om organisaties en andere democratische actoren beter te beschermen tegen politieke druk, desinformatie en intimidatie. Terwijl de Commissie erkent dat het maatschappelijk middenveld versterking nodig heeft, vergroot de SWG het risico op stigmatisering en een versmalling van de democratische ruimte.
Oproep tot politieke boycot
TI-NL roept daarom samen met andere TI-chapters en verscheidene andere ngo’s Europarlementariërs in de brief op om de SWG te boycotten. Het Europees Parlement beschikt al over transparante, onafhankelijke en juridisch vastgelegde procedures om alle ontvangers van EU-middelen te controleren. Een nieuwe, enkel op ngo’s gerichte, werkgroep is niet alleen overbodig maar vormt een bedreiging voor de vrije ruimte van maatschappelijke organisaties in Europa. Om de democratische rechtsstaat en de onafhankelijkheid van maatschappelijk toezicht te beschermen, is het essentieel dat Europarlementariërs afstand nemen van dit politiek gemotiveerde initiatief.
Wil jij TI-NL ondersteunen in haar strijd voor klokkenluiders bescherming, politieke integriteit en een samenleving vrij van corruptie? Word dan lid, of steun ons via een donatie:
