Amsterdam, 30 september 2015 – Nederland kan met het Huis voor Klokkenluiders een onafhankelijke organisatie krijgen die onderzoek kan doen naar misstanden en de betreffende klokkenluiders bescherming en assistentie kan bieden. Daarmee zullen klokkenluiders in Nederland naar verwachting goed beschermd zijn tegen ontslag en andere represailles van de werknemer voor het lekken van informatie, hoewel TI-NL denkt dat het nog beter kan. Deze bescherming is lang niet vanzelfsprekend, ook niet binnen de Europese Unie. Een interessant voorbeeld is Ierland, waar in tegenstelling tot Nederland tot 2014 geen wettelijke bescherming voor klokkenluiders was. Dankzij het werk van Transparency International Ierland (TI-Ierland) kwam deze bescherming er in 2014 dan toch.
De Ierse afdeling van Transparency International heeft een andere focus dan de afdeling in Nederland. Waar TI-NL onderzoek doet naar corruptie, focust TI-Ierland zich voornamelijk op de begeleiding van klokkenluiders bij het naar buiten brengen van informatie nadat de klokkenluider tevergeefs interne trajecten heeft doorlopen. Hiertoe is TI-Ierland in 2011 de Speak Up hulplijn gestart, die klokkenluiders kunnen bellen voor advies. Vaak worden zij dan doorverwezen naar de relevante instanties die hen verder kunnen helpen. Wanneer het in het algemeen belang is en het belang van de cliënt, brengt TI-Ierland de zaak onder aandacht van leden van het parlement of journalisten.
Een van deze zaken, en uiteindelijk dé zaak die zou leiden tot betere wettelijke bescherming van klokkenluiders in Ierland, was die van politiesergeant Maurice McCabe en agent John Wilson. Gedurende hun dienst ontdekten de twee onregelmatigheden in de administratie van de verkeerspolitie. Al gauw kwamen ze tot de ontdekking dat hoge officieren boetes hadden ingetrokken, soms voor de meest opmerkelijke redenen. Zo werd een boete voor een mannelijke bestuurder die te hard reed ingetrokken omdat hij zwanger zou zijn. Andere snelheidsboetes werden gecanceld omdat mensen ‘te laat voor zwemles waren’, ‘op weg waren naar belangrijke zaken’, of omdat er ‘een koe op sterven lag op de boerderij’. Uit berekeningen bleek dat ongeveer € 1,5 miljoen aan belastinginkomsten misgelopen werd. Daarnaast bracht dit de integriteit en veiligheid van het verkeerssysteem in het geding.
Toen McCabe & Wilson hun ontdekkingen meldden via de interne kanalen van de politie, werden zij genegeerd, geïsoleerd en belachelijk gemaakt. Publieke statements werden gemaakt waarin hun betrouwbaarheid in twijfel werd getrokken. Ook werd hen de toegang tot de politiedatabase ontzegd. De politiecommissaris beschreef de actie van de mannen als ‘walgelijk’ en de Minister van Justitie beschuldigde ze ten onrechte van het weigeren om aan het onderzoek mee te werken. De vergelijking met Nederlandse klokkenluider Fred Spijkers is niet ver gezocht.
McCabe & Wilson besloten contact op te nemen met TI. Zij hielpen de mannen met praktisch advies: hoe om te gaan met de vergelding op het werk, de risico’s en het naar buiten brengen van informatie. Verder zorgde TI voor landelijke media-aandacht voor de situatie van klokkenluiders.
McCabe & Wilson werden eind 2013 officieel vrijgesproken en in het gelijk gesteld. Naar schatting zijn er zo’n 9000 zaken onder twijfelachtige omstandigheden ingetrokken in 2011 en 2012. De Minister van Justitie trad begin 2014 vanwege het schandaal af, terwijl de politiecommissaris met vervroegd pensioen ging. Significante verbeteringen in de bescherming van klokkenluiders werden beloofd, die er in juli 2014 ook kwamen met de Protected Disclosures Act. Vanwege de extensieve media-aandacht en de positieve gevolgen werden McCabe & Wilson in Ierland verkozen tot “People of the Year 2014”. Daarmee kwam er een positief einde aan de vervelende situatie van de twee agenten.
Op 31 maart 2015 publiceerde TI-Ierland het rapport Speak Up, over hun bevindingen uit hun Klokkenluidershulplijn.