Amsterdam, 8 september 2015 – Van 2 tot en met 4 september 2015 kwamen in Putrajaya, Maleisië, meer dan 1200 mensen uit 130 landen samen op de Internationale Anti-Corruptie Conferentie om één van de grootste problemen met corruptie te bespreken: hoe straffeloosheid kan worden aangepakt. 

Nog te vaak gaan overtreders vrijuit door gebruik te maken van slimme constructies, politieke connecties of een falend rechtssysteem. Zeker op de hoogste bestuurlijke niveau’s blijkt het lastig overtreders te vervolgen. Dit doet afbraak aan de rechtsstaat en de mogelijkheid voor burgers invloed uit te oefenen op de besluitvorming van de overheid. Om dit probleem aan te pakken werd op de conferentie in Putrajaya een declaratie opgesteld met acht aanbevelingen voor hervorming. Deze zijn als volgt:

1. Het terugvorderen van corruptieopbrengsten is net zo belangrijk als het tegengaan van safe havens waar overtreders de kans krijgen hun verkregen middelen te gebruiken. Het zou onmogelijk moeten worden gemaakt voor overtreders om diplomatieke paspoorten of visa voor investeerders te gebruiken om aan vervolging te ontkomen.
2. De G20 en non-gouvernementele organisaties hebben landen gevraagd reisrestricties op te leggen aan individuen die verdacht worden van corruptie. Deze maatregel kan zowel als straf en ontmoediging dienen. De restricties moeten gehandhaafd worden zodat overtreders niet gemakkelijk kunnen reizen om zo hun illegale activiteiten uit te breiden of luxegoederen en vastgoed te kopen.
3. Professionals – zoals bankiers, advocaten, makelaars, accountants – die geen due diligence toepassen en daarmee het verplaatsen van illegale middelen over grenzen vergemakkelijken, moeten zelf kunnen worden gestraft.
4. De overtreders zouden geen gebruik moeten kunnen maken van geheime bedrijven om hun vermogen te verbergen. De G20-leiders hebben in 2014 in Brisbane de principes over uiteindelijk belanghebbenden of beneficial ownership aangenomen; hierin moeten de G20-landen dan ook het voortouw nemen.
5. Banken moeten alles te werk stellen om te voldoen aan anti-witwaswetten en om witwassen tegen te gaan. Andere sectoren, zoals de accountancy en advocatuur, moeten stoppen met het faciliteren van corruptie. Het internationale framework tegen witwassen is inadequaat en moet versterkt worden om effectieve controle en bestraffing te garanderen.
6. Open aanbesteding zou de meest gebruikte manier moeten worden voor aanbesteding van overheidsprojecten. Dit geldt voor alle takken van de overheid, van onderwijs en gezondheidszorg tot infrastructuur. Hiermee kan worden gezorgd dat de overheid waar voor haar geld krijgt, dat burgers kunnen meedoen in het besluitvormingsproces en dat er eerlijke concurrentie tussen bedrijven is.
7. Grand corruption zou een internationale misdaad moeten worden. Dit zou het voor internationale organisaties en samenwerkingsverbanden mogelijk maken overtreders te vervolgen en internationale mechanismen op te stellen om de overtreders aan te houden, te vervolgen en te berechten.
8. Tot slot wordt benadrukt dat het van uiterst belang is dat alle anti-corruptieorganisaties onafhankelijk en autonoom zijn.

Door straffeloosheid aan banden te leggen en rechtssystemen te versterken kan de verspreiding van corruptie worden tegengegaan. Vooral in het geval van grand corruption kan de mogelijkheid tot vervolging een groot verschil maken; machtsmisbruik op het hoogste niveau blijft nog maar al te vaak onbestraft.  Verder is het terugvorderen van corruptieopbrengsten een belangrijk onderdeel van de aanpak. Dit dient zowel om de overtreder te straffen als het slachtoffer te compenseren. Door toegang tot rechtspraak voor de normale burger te garanderen en terugbetaling mogelijk te maken, kan het vertrouwen van burgers in de rechtstaat worden hersteld.

In de strijd tegen corruptie is het van belang stappen vooruit te blijven maken: een gebrek aan hervorming betekent dat de huidige zwaktes in het systeem blijven bestaan en zullen worden benut. Bij de Internationale Anti-Corruptie Conferentie in 2012 in Brasilia was het motto: “Don’t let them get away with it!” Met de Putrajaya Declaratie wordt een stap in die richting gezet.