Amsterdam, 18 februari 2016 – Binnenkort zal de Commissie voor Constitutionele Zaken van het Europees Parlement komen met een voorstel voor hervormingen van de Code of Conduct van het Parlement. De oorspronkelijke Code of Conduct werd vier jaar geleden aangenomen naar aanleiding van het Cash-for-Amendments schandaal, waarbij bleek dat vier leden van het Europees Parlement (MEPs) bereid waren betalingen aan te nemen in ruil voor aanpassingen aan wetsvoorstellen. Ondanks dat de Code of Conduct een stap in de goede richting was, zijn er nog een hoop verbeteringen te maken. Nu lijkt het daar eindelijk van te komen.
De huidige Code of Conduct
De huidige Code of Conduct vermindert het risico op corruptie, omkoping en belangenverstrengeling. In het specifiek is er vastgelegd dat MEPs niet als lobbyist mogen optreden en dat MEPs moeten aangeven wanneer zij een financieel belang bij zaken hebben. Ook heeft het geleid tot de creatie van een adviescommissie die toeziet op de naleving van de Code door middel van een monitoringprocedure. Echter, sinds de creatie van de Code of Conduct zijn er pas acht zaken geweest waar een overtreding is geconstateerd en in geen van deze gevallen is het parlementslid bestraft voor de overtreding. De Code of Conduct biedt namelijk geen mogelijkheid tot het opleggen van sancties voor overtredingen.
Een van de zwaktes van de huidige Code is het ontbreken van een afkoelingsperiode voor MEPs voordat zij als lobbyist aan de slag kunnen. Op dit moment kunnen voormalig parlementsleden nog gemakkelijk door de draaideur. Ook is het tot op heden niet mogelijk te achterhalen met welke lobbyisten MEPs gesprekken hebben. Er is wel een vrijwillig lobbyregister, het Joint Transparency Register, maar dit is nog te zwak. De Europese Commissie is al wel bezig om dit verplicht te maken, maar door dergelijke transparantie voor MEPs te verplichten kan al een groot deel van het transparantieprobleem worden ondervangen.
Verder is het nog steeds mogelijk voor MEPs er nevenfuncties op na te houden die een belangenverstrengeling creëren. Dat bleek wel toen Europarlementariër Hans van Baalen (VVD) zijn nevenactiviteiten bij Mercedes Benz Nederland en RAI neerlegde voordat het debat over het Volkswagenschandaal begon. Er zijn tal van andere voorbeelden waarbij MEPs ook op de loonlijst bij bedrijven staan. Zelfs als parlementsleden aangeven welke nevenfuncties zij hebben, is het vaak lastig te achterhalen wat precies hun rol is. Uit titels als ‘consultant’, ‘freelancer’ of ‘manager’ is moeilijk op te maken of ze zich ook actief inzetten voor de belangen van het bedrijf.
Aanbevelingen Code of Conduct
Momenteel is de werkgroep Constitutionele Zaken van het Europees Parlement onder leiding van MEP Sven Giegold aan het kijken welke veranderingen van de Code of Conduct noodzakelijk zijn. Hierover wordt een rapport opgesteld, waarna kan worden gekeken of de veranderingen kunnen worden doorgevoerd. Transparency International heeft de volgende vier aanbevelingen gedaan:
- Verbied MEPs om als lobbyist op te treden terwijl zij nog in dienst zijn als MEPs. Ook zouden zij voor twee jaar na hun dienstverband als MEP niet terug mogen komen in het Parlement als lobbyist.
- Verbied dat MEPs betalingen ontvangen voor hun positie in een bestuur of raad of voor het geven van lezingen. Dergelijke activiteiten kunnen de risico’s op belangenverstrengeling vergroten.
- Publiceer meer gedetailleerde informatie over nevenfuncties van MEPs om zo te kunnen monitoren of er sprake is van belangenverstrengeling, in het speciaal wanneer MEPs een nevenfunctie vervullen bij belangenorganisaties.
- Zorg dat de adviescommissie onafhankelijker is en sancties op kan leggen wanneer een MEP de Code of Conduct overtreedt.
Het is een positieve ontwikkeling dat de Code of Conduct voor het Europees Parlement zal worden aangescherpt. Het verbeteren van de Code of Conduct van de Europese Commissie kan een volgende stap zijn waarmee meer transparantie over besluitvorming kan worden geboden. Naar verwachting zullen de voorgestelde veranderingen in mei worden besproken tijdens een plenaire zitting van het Europees Parlement. Met strengere regelgeving over de lobby- en nevenactiviteiten van MEPs kan belangenverstrengeling worden tegengegaan. In combinatie met een verplicht lobbyregister kan Europese besluitvorming zo een stuk transparanter worden.