Amsterdam, 3 oktober 2016 – John Stumpf, CEO van Wells Fargo, moet ongeveer 37 miljoen euro aan bonussen (rechten op aandelen en opties) terugbetalen aan het bedrijf. Wells Fargo kwam vorige maand in het nieuws vanwege grootschalige fraude door medewerkers, waarbij spookrekeningen werden geopend voor bestaande klanten. De medewerkers deden dit om hun targets te kunnen behalen. Ook topvrouw Carrie Tolstedt, die de afdeling leidde waar de fraude plaatsvond, moet 17 miljoen euro terugbetalen aan Wells Fargo.

Wells Fargo is met een beurswaarde van ruim 200 miljard euro en 1,5 biljoen euro aan beheerd vermogen een van de grootste banken ter wereld. Ook is de bank de grootste hypotheekverstrekker van de Verenigde Staten.

Begin september kreeg Wells Fargo een boete van 165 miljoen euro van de Amerikaanse handhaver. Daarnaast heeft de bank 5300 bankmedewerkers die gefraudeerd zouden hebben ontslagen en zal Wells Fargo 4,45 miljoen euro aan schadevergoeding uitkeren aan gedupeerde klanten.

Maatregelen vanuit het bestuur van Wells Fargo

Het bestuur van de bank heeft besloten dat beide leidinggevenden de rechten op aandelen en opties inleveren, geen bonus voor 2016 mogen opstrijken, geen salaris ontvangen tijdens het onafhankelijke onderzoek dat is ingesteld en geen uitspraken doen over de fraude. Stumpf en Tolstedt kregen de disciplinaire maatregelen opgelegd vanwege hun tekortkomingen in het managen van het misbruik dat de medewerkers gemaakt hebben van hun beleidsruimte. Het is niet uitgesloten dat zij op een later moment nog meer moeten inleveren. Tolstedt is overigens inmiddels vertrokken bij de bank.

Eerder trok Stumpf hard van leer tegen de werknemers, wiens gedrag hij “niet acceptabel” noemde. Hij ontkende dan ook dat er een fraudecultuur bestond bij de bank: “Er was geen prikkel om slechte dingen te doen”.

Nu zijn de pijlen dus op hem gericht. Het komt niet vaak voor dat een CEO op deze wijze verantwoordelijk gehouden wordt voor grootschalige fraude door medewerkers. Dit is een interessante ontwikkeling, omdat het bestuur zich als het ware tegen de eigen voorzitter keert. Tegelijkertijd is het een logische stap: het is de rol van het bestuur van een onderneming toe te zien op het succes of falen van de onderneming. Het bestuur moet daarbij de waarden en lange termijn (financiële) waarde van de onderneming bewaken.

Als er sprake is van systematische misstanden binnen een bedrijf (denk aan bekende gevallen, zoals Lehman Brothers, Enron en WorldCom), gaat dat vaak samen met een patroon van inertie en (ethische) onachtzaamheid van het bestuur. In dit geval, bij Wells Fargo, lijkt het bestuur echter een andere houding aangenomen te hebben. Het bestuur houdt leidinggevende personen, de CEO en het hoofd van de betrokken afdeling, persoonlijk verantwoordelijk voor ernstige inbreuken die onder hun leiding hebben plaatsgevonden.

Externe druk

Wel moeten we hierbij in gedachten houden, dat het bestuur (en de CEO) onder zware externe druk stonden op het moment dat ze deze ingrijpende beslissing hebben genomen. Investeerders, waaronder de Nederlandse pensioenfondsen PGGM en APG, vonden dat de top niet vrijuit zou mogen gaan na een dergelijk misstand en eisten dat de bank de bonussen van verantwoordelijke directeuren zou terugvorderen. Daarnaast was er de boete van de handhavers en heeft Stumpf geen goede beurt gemaakt tijdens het parlementaire onderzoek van de Banking Committee naar de zaak.

Tijdens die enquête kreeg Stumpf er van langs van Senator Elizabeth Warren: “In de visie en waarden van Wells Fargo, waaraan u regelmatig refereert, staat: ‘Wij geloven in geleefde waarden, niet uit het hoofd geleerde formuleringen. Als je wilt uitvinden hoe sterk de ethiek van een bedrijf is, luister dan niet naar wat de werknemers zeggen, maar kijk wat ze doen.’ Laten we dat eens doen. Sinds het schandaal aan het licht is gekomen, heeft u meermalen gezegd, en ik citeer: ‘Ik ben verantwoordelijk [accountable]’. Maar wat heeft u gedaan om verantwoording af te leggen? Bent u afgetreden als CEO of voorzitter van Wells Fargo? (…) Heeft u ook maar één cent teruggegeven van de miljoenen dollars die u ontving gedurende de periode dat dit misstand plaatsvond? (…) Heeft u ook maar één iemand uit het hogere management ontslagen? (…) Nee. (…) In plaats daarvan legt u de schuld bij de lagere werknemers, die het geld niet hebben om zich bij monde van een chique PR kantoor te verdedigen. Dat is leiderschap zonder ruggengraat.”

Senator Elizabeth Warren eindigt haar betoog met de overweging: “U zou moeten aftreden. U zou het geld dat u verdiend hebt terwijl deze misstand voortduurde moeten teruggeven. En er zou een strafrechtelijk onderzoek tegen u gestart moeten worden door het openbaar ministerie en de Securities and Exchange Commission. Dit is gewoon niet juist. De kassière die een handjevol 20-dollar biljetten uit de kassa steelt wordt verantwoordelijk gehouden, maar leidinggevenden van Wall Street roepen zichzelf bijna nooit ter verantwoording. Nu niet, en in 2008 niet, toen ze de wereldwijde economie vermorzelden. De enige manier waarop Wall Street zal veranderen, is wanneer leidinggevenden de gevangenis indraaien, wanneer het bedrijf dat zij leiden op massale schaal fraudeert.”

Na deze pijnlijk hoorzitting, zal Stumpf aanstaande donderdag ook nog voor het House Financial Services Committee van de VS moeten verschijnen. Op deze wijze vertegenwoordigen degelijke democratisch gekozen committees de burgers en investeerders die vertrouwen op het goed functioneren van onze banken. Bedrijven zijn op deze manier afhankelijk van hun stakeholders voor het succes dat ze hebben – of voor hun ondergang.

Nieuwe boete

Inmiddels zal de Amerikaanse bank zich moeten opmaken voor betaling van een nieuwe boete van mogelijk 18 miljoen euro. Dit maal betreft het fouten met de inbeslagname van leaseauto’s van militairen. Bedrijven moeten eerst toestemming vragen aan de rechter voordat ze voertuigen van militairen in beslag nemen omdat ze niet over de brug komen met betalingen. Dat zou de bank niet hebben gedaan.