Amsterdam, 4 juli 2017 – In een memo van minister van Justitie Jeff Sessions van het ministerie van Justitie in de VS, verbiedt hij per direct een maatregel die onder de Obama administratie in de praktijk werd toegepast: het betalen van schadevergoedingen aan ‘non-governmental third parties’, oftewel aan derden en NGO’s, die niet direct getroffen zijn door de strafbare feiten. De maatregel werd in het verleden toegepast op banken en andere bedrijven die grote bedragen doneerden aan ’third-party community organizations’ als onderdeel van de schikkingsovereenkomst.
In zijn memo schrijft Sessions: “Deze derde partijen waren noch slachtoffer, noch partij bij de rechtszaken”. Daarom zijn dergelijke betalingen per direct verboden. “Wanneer de federale overheid een zaak schikt met overtreders, zou enig schikkingsbedrag eerst moeten toekomen aan slachtoffers en dan aan het Amerikaanse volk – niet om de zakken te vullen van speciale belangengroeperingen of de politieke vrienden van diegenen die de macht hebben”, lichtte Sessions verder toe.
Voorbeelden van schadevergoedingen uit het verleden
In 2013 bereikte de DOJ (Department of Justice) schikkingen met diverse banken, met bedragen tussen de 7 miljard dollar (Citigroup) en 16,65 miljard dollar (Bank of America). De schikkingsonderhandelingen betroffen de door die banken verstrekte obligatieleningen met woninghypotheken als onderpand (een zeer risicovol financieel product), waardoor veel Amerikanen hun spaargeld verloren. Van de schikkingsbedragen moesten de banken in totaal ongeveer 3 miljard dollar betalen aan derde partijen, zoals NeighborWorks (sociale woningbouwprojecten) en rechtsbijstandsorganisaties.
In 2015 volgde een schikking met JPMorgan Chase gerelateerd aan “robo-signing” praktijken (het min of meer automatisch tekenen van documenten zonder de inhoud behoorlijk bestudeerd te hebben), waarbij JPMorgan Chase 7,5 miljoen dollar moest betalen aan het Amerikaanse ‘Bankruptcy Institute’, ten behoeve van de versterking van financiële educatie. JPMorgan Chase kwam recenter opnieuw in de problemen met de FCPA, vanwege hun ‘Sons and Daughters Program’.
En in 2016, als onderdeel van de civiele schikking tussen het Amerikaanse ministerie van Justitie en Volkswagen, werd Volkswagen verplicht 2 miljard dollar te investeren in nul-emissie technologie en infrastructuur en om nul-emissievoertuigen te promoten. Ook deze vorm van schadeafhandeling zal onder de nieuwe regeling niet langer toegestaan zijn.
Doel van de regeling en uitzonderingen
Het is het doel van Jeff Sessions om “te verzekeren dat schikkingsfondsen alleen gebruikt worden om slachtoffers te compenseren, schade te vergoeden, de schuldigen te bestraffen en strafbaar gedrag te ontmoedigen.”
Onder het nieuwe regime, zullen schikkingsgelden naar de schatkist van de VS gaan. Het beleid is niet van toepassing op betalingen die de schade van het misdrijf direct vergoeden, inclusief schade aan het milieu of schade door ambtelijke corruptie. Twee andere uitzonderingen zijn betalingen ten behoeve van juridische of andere bijstand gerelateerd aan het proces, en betalingen die expliciet zijn toegestaan door wetgeving, inclusief restitutie en inbeslagneming.
Nederland geen specifieke regeling rondom schadevergoedingen
In Nederland is er geen specifieke regeling die ziet op de wijze waarop gelden die voortvloeien uit schikkingen worden verdeeld. Slachtoffers van strafbare feiten kunnen zich voegen bij de strafzaak, of een civiele vordering indienen. Voor sommige strafbare feiten bestaan specifieke fondsen, zoals het Schadefonds Geweldsmisdrijven. Het is in het civiele recht onder bepaalde voorwaarden tevens mogelijk dat een NGO of belangenorganisatie procedeert namens slachtoffers (bijvoorbeeld artikel 3:305a BW).
Transparency International Nederland zet zich in voor het betrekken van slachtoffers van corruptie bij corruptiezaken, ook bij buitenlandse corruptie. Omdat bij corruptie vaak een brede groep slachtoffers bestaat (bijvoorbeeld: zij die belasting betalen, wiens geld niet goed besteed wordt, of zij die in slecht gebouwde huizen wonen omdat de architect het contract door omkoping heeft kunnen bemachtigen en niet omdat hij goed is in zijn vak), is het een uitdaging deze groepen gedupeerden op een goede manier te vertegenwoordigen.