Den Haag, 15 oktober 2025 – Een kritisch onderzoeksrapport over de weerbaarheid van de Nederlandse overheid tegen corruptie werd maandenlang door het Ministerie van Justitie en Veiligheid (J&V) achtergehouden. Pas na een WOO-verzoek van Follow the Money (FTM) kwam het rapport boven tafel. Transparency International Nederland (TI-NL) vindt dit zorgwekkend: het rapport legt pijnlijk bloot hoe kwetsbaar Nederland is voor corruptie, maar in plaats van transparantie koos de overheid voor stilzwijgen.
‘Het is op z’n minst opvallend dat het ministerie van Justitie zich met man en macht heeft verzet tegen openbaarmaking van de verkenning,’ zegt Lotte Rooijendijk van TI-NL tegen FTM. Het Ministerie van Justitie & Veiligheid heeft tenslotte zélf een verkennend onderzoek aangevraagd naar de weerbaarheid tegen corruptie vanuit de overheid. ‘Waarom ze dit rapport niet in de openbaarheid wilden hebben? Waarschijnlijk omdat er vrij kritische noten worden gekraakt richting de ministeries zelf.’
Een onder het tapijt geschoven kritisch rapport over corruptie
Het rapport uitgevoerd in opdracht van het Directoraat-Generaal Ondermijning (DGO) van J&V — bevatte zes kernbevindingen, waaronder een gebrek aan bestuurlijke verantwoordelijkheid, versnipperde verantwoordelijkheden en een reactieve in plaats van preventieve aanpak. TI-NL, dat bij het onderzoek was geraadpleegd, acht de methodologie degelijk: 163 geïnterviewde experts uit 40 organisaties, 54 literatuurverwijzingen en validatie door meerdere deskundigen.
De bewering van het ministerie dat het rapport “onder de maat” zou zijn, is volgens TI-NL onjuist en wordt ook door andere experts weerlegd. Bovendien herkent TI-NL veel van de bevindingen. Deze passen ook in een breder plaatje van de dalende trend van Nederland op TI’s Corruption Perceptions Index, aanbevelingen vanuit internationale instituten zoals GRECO, UNCAC en de Europese Commissie, en signalen vanuit uitvoeringsorganisaties.
Wat het rapport onthult
De conclusies zijn hard en duidelijk. De bestuurlijke verantwoordelijkheid is onvoldoende en het leiderschap schiet tekort, de overheid beschermt haar ambtenaren onvoldoende tegen corruptie, heeft geen samenhangend beleid en onderschat de risico’s. Corruptie wordt bovendien vaak verward met fraude of ondermijning, waardoor cijfers en risicoanalyses onbetrouwbaar zijn. Ambtenaren weten vaak niet waar ze misstanden kunnen melden, en meldingsbereidheid is laag.
De echte uitdaging: erkenning en actie
Dat het ministerie dit kritische rapport over corruptie bewust buiten de openbaarheid hield, toont een structureel probleem: de neiging om kritische zelfreflectie te vermijden. Nederland vraagt andere landen, zoals Oekraïne of Sint-Maarten, om nationale anti-corruptiebureau’s, maar wil zelf geen nationale anti-corruptieautoriteit en schiet bovendien tekort in het ontwikkelen van een nationaal beleid. In september stelde Tweede Kamerlid Michiel van Nispen (SP) in samenwerking met TI-NL schriftelijke vragen aan de minister van Justitie & Veiligheid naar aanleiding van het artikel van FTM, waar tot op heden nog geen reactie op is gegeven. Op 13 oktober deelde de minister mee dat het antwoord op de vragen uitgesteld wordt.
TI-NL’s oproep
Transparency International Nederland pleit voor een nationale anti-corruptiestrategie: een ministerie-overstijgend langetermijnplan waarin overheid, bedrijfsleven en maatschappelijke organisaties samenwerken om corruptie te bestrijden en te voorkomen in zowel de publieke als de private sector. Het plan moet strategieën bevatten met een focus op preventie (versterking van transparantie en verantwoording) én handhaving (het beëindigen van straffeloosheid bij corruptie), en concrete acties en outputs bevatten. Dus geen losse initiatieven zoals de zogenaamde rijksbrede aanpak van corruptie die deze zomer werd gepubliceerd, maar een integrale aanpak die transparantie, verantwoording en handhaving versterkt. De EU-anti-corruptierichtlijn die binnen enkele jaren omgezet moet worden in Nederlandse wetgeving, biedt daarvoor een stevige basis.
Kortom: de bevindingen van dit rapport kunnen niet genegeerd worden. Corruptie vraagt om structurele aandacht, niet om het wegmoffelen van kritische analyses. Alleen door openheid, erkenning en actie kan Nederland weerbaar worden tegen corruptie, niet door het verzwijgen van de waarheid.
Wil jij TI-NL ondersteunen in haar strijd voor klokkenluidersbescherming, politieke integriteit en een samenleving vrij van corruptie? Word dan lid, of steun ons via een donatie:
