Den Haag, 11 November 2025 – Openbaarmaking van politieke partij financiering is van belang voor een transparant politiek systeem. Overheden kunnen hier kaders aan stellen door verschillende vormen van online openbaarmaking verplicht te maken voor politieke partijen. Daarnaast speelt het maatschappelijk middenveld hier een belangrijke rol in. Een recente studie van Transparency International laat echter zien dat de stand van zaken omtrent online openbaarmaking van partijfinanciën in veel landen achterloopt.

Online inzicht bieden in de financiën van politieke partijen is een belangrijke hoeksteen voor een transparante democratie. Burgers, journalisten en het maatschappelijk middenveld krijgen via deze data goed inzicht in de financiële belangen van politieke partijen. Daarnaast zorgt dit ervoor dat het electorale speelveld tussen partijen gelijk blijft en biedt het een prikkel voor partijen om zich aan de gestelde regels te houden. Internationaal zijn hier via United Nations Conventions Against Corruption (UNCAC) ook afspraken over gemaakt.

Waar schiet de openbaarmaking tekort?

In hun meest recente onderzoek over het belang van openbaarmaking trekken onderzoekers van Transparency International (TI) een verontrustende conclusie. De onderzoekers laten zien dat van de 117 landen (in Afrika, Azië, Latijns-Amerika en het Caribisch gebied) die zijn onderzocht maar een kwart (oftewel 29) data en informatie publiceren over partij financiering. Nog zorgelijker is dat de kwaliteit van wat er wordt gepubliceerd zeer verschild: de data is vaak incompleet of geopenbaard in een non-machine-readable format waardoor het moeilijk te analyseren is.

De onderzoekers lichten verschillende voorbeelden uit. In Latijns-Amerika kwam TI tot de conclusie dat van de landen die aan (enige) openbaring deden de helft dat op zo een manier deed dat de documenten niet of met veel moeite te analyseren waren. In het geval van Bangladesh, bijvoorbeeld, worden er slecht doorzoekbare documenten gepubliceerd met samenvattingen van voorgaande verkiezingen. Verder worden er geen, of zeer geringe details gedeeld. Beperkte openbaarmaking is ook een realiteit in Afrika, de onderzoekers komen tot de conclusie dat alleen Zuid-Afrika een “relatively advanced system for digital political finance disclosure” heeft opgericht.

Wat gaat er goed?

Het beeld is dus niet bepaald positief. Toch zijn er ook enkele voorbeelden van hoe het wel kan. Zo tonen de onderzoekers aan dat digitale openbaarmaking in Australië, Costa Rica en Zuid-Afrika relatief goed loopt. Deze voorbeelden tonen aan dat verlaging van openbaarmakingslimieten en massapublicatie van documenten twee manieren zijn waarop geldstromen naar politieke partijen effectief gevolgd kunnen worden.

Ook is het belang van civil society niet te onderschatten. Waar de overheid steken laat vallen stapt het maatschappelijk middenveld naar voren om transparantie van partijfinanciering te bevorderen. De onderzoekers van TI halen voorbeelden aan uit verschillende landen. In, bijvoorbeeld, Sri-Lanka heeft Transparency International Sri-Lanka een online platform opgezet voor burgers om omkoping en fraude met uitgaven van politieke partijen te rapporteren (GAP-tracker). Ook de Transparency International afdelingen van Papua Nieuw Guinea (TI-PNG) en de Solomon Islands (TSI) zetten in op hervormingen omtrent verkiezingsintegriteit. Door de inzet van NGOs in onder andere, Nepal en Indonesië op burgerschapsonderwijs wordt de link tussen integriteit en politiek duidelijker gelegd.

Tot slot online openbaarmaking van partij financiering is een belangrijk hulpmiddel naar een transparanter democratisch proces. De data laten echter zien dat er nog veel werk aan de winkel is. Vooral met de opmars van ondemocratische krachten is het verzekeren van een integer politiek systeem van hoog belang. Juist online openbaarmaking van partij donaties kan hier positief aan bijdragen.

Wat kunnen we doen?

In december vindt in Doha de 11e Conferentie van de Staten die Partij (COSP) zijn bij het Verdrag van de Verenigde Naties plaats – de officiële wereldwijde bijeenkomst van regeringen die het Verdrag van de Verenigde Naties tegen Corruptie hebben geratificeerd, het enige juridisch bindende verdrag ter wereld op het gebied van corruptie.

Voor het eerst zullen de Staten die partij zijn bij het verdrag een resolutie in overweging behandelen die specifiek gericht is op transparantie in de politieke financiering. Onder leiding van Noorwegen, Albanië, Ghana en Mongolië zou dit baanbrekende voorstel de meest uitgebreide reeks universele verbintenissen vaststellen voor de manier waarop politieke gelden moeten worden openbaar gemaakt en gecontroleerd. Dit had al lang geleden moeten gebeuren – en het is nu belangrijker dan ooit. Overal ter wereld stroomt zwart geld over de grenzen heen, waarmee desinformatie wordt gefinancierd en invloed wordt gekocht.

Het aannemen van een resolutie om nieuwe mondiale normen voor integriteit in politieke financiering vast te stellen is een unieke kans: het zou hervormingen kunnen versnellen en de broodnodige technische bijstand voor verkiezingscommissies en toezichthoudende instanties mogelijk maken, waardoor kiezers het recht krijgen om te weten wie de campagnes financiert die om hun steun strijden.Het is van cruciaal belang dat regeringen deze resolutie steunen – niet alleen met woorden, maar met echte toezeggingen op het gebied van transparantie en handhaving.

Wil jij TI-NL ondersteunen in haar strijd voor klokkenluidersbescherming, politieke integriteit en een samenleving vrij van corruptie? Word dan lid, of steun ons via een donatie: