Amsterdam, 24 juni 2025 – In aanloop naar de EU-top eind deze week roepen 57 maatschappelijke organisaties, waaronder 23 Transparency International chapters, de Europese leiders op om eindelijk werk te maken van de beloofde anti-corruptienormen. Ondanks eerdere toezeggingen in 2023 en 2024, dreigt de implementatie van het anti-corruptiepakket te stagneren. Het pakket, dat onder meer strengere strafbaarstellingen en een Europees sanctieregime omvat, is cruciaal om corruptie binnen en buiten de EU effectief aan te pakken. Nederland speelt hierin een sleutelrol, maar blijft volgens Transparency International Nederland te vaak achter in de uitvoering van internationale afspraken.

Een urgent probleem met grote gevolgen

Corruptie ondermijnt de democratie, de rechtsstaat en economische stabiliteit. De Europese Commissie schat dat corruptie de EU jaarlijks miljarden kost, zowel door frauduleuze besteding van publieke middelen als door het verminderen van het investeringsklimaat. Het voorgestelde anti-corruptiepakket bevat maatregelen om deze schade te beperken. Zo moeten nieuwe richtlijnen ervoor zorgen dat corruptie binnen de hele EU op dezelfde manier strafbaar wordt gesteld, inclusief vormen die nu vaak buiten schot blijven, zoals handel in invloed. Daarnaast biedt een EU-sanctieregime de mogelijkheid om ook buiten de Europese grenzen op te treden tegen corruptie op hoog niveau.

Recentelijke schandalen zoals Qatargate en de Huawei-controverse hebben de urgentie van deze maatregelen verder onderstreept. Volgens de Eurobarometer gelooft zelfs 68% van de Europeanen dat corruptie in eigen lang wijdverspreid is. Transparency International en andere organisaties waarschuwen dat halfslachtige maatregelen het vertrouwen in de EU verder ondermijnen. Ze roepen beleidsmakers op voort te bouwen op het stevige standpunt van het Europees Parlement, in plaats van het te verzwakken. De komende EU-top biedt een uitgelezen kans om te laten zien dat corruptie serieus wordt aangepakt en dat leiders bereid zijn om daadkracht te tonen.

Een gedeelde verantwoordelijkheid

De verantwoordelijkheid voor corruptiebestrijding ligt bij alle betrokken partijen. Transparency International benadrukt dat overheden, bedrijven en maatschappelijke organisaties gezamenlijk een actieve rol moeten spelen. Het voorgestelde anti-corruptiepakket biedt een solide kader, maar alleen met effectieve samenwerking kan het gewenste resultaat worden bereikt. Nederland, net als andere lidstaten, heeft nog werk te verrichten om te voldoen aan EU-richtlijnen, zoals op het gebied van klokkenluidersbescherming en financiële transparantie.
Inmiddels heeft de Tweede kamer wel een motie van kamerlid Michiel van Nispen aangenomen waarin het kabinet wordt opgedragen een brede definitie van ongeoorloofde beïnvloeding in de EU-anticorruptierichtlijn aan te nemen en dus niet langer op de rem te blijven trappen aangaande een akkoord over de anti-corruptienormen. Deze motie, mede opgesteld door Transparency International Nederland, is een goede stap in de juiste richting om ook handel in invloed strafbaar te stellen.

Recente ontwikkelingen tonen echter aan dat nationale beperkingen vaak het grotere doel van transparantie in de weg staan. Een van deze struikelblokken voor de anti-corruptienormen is bijvoorbeeld de harmonisatie van de definitie en sancties op misbruik van functies. Ondanks dat misbruik van functie de voornaamste vorm is van corruptie volgens het Kleptotrace rapport, blokkeert een aantal lidstaten, waaronder Nederland en Duitsland, nog steeds de verplichting om misbruik van functie overal op gelijke wijze te definiëren en te sanctioneren. Het is van cruciaal belang dat EU-lidstaten gezamenlijk werken aan oplossingen die zowel nationale als Europese belangen dienen. Op dit moment kunnen straffen voor omkoping, vriendjespolitiek en machtsmisbruik namelijk nog van drie maanden tot vijftien jaar variëren. Corruptie kent geen grenzen en alleen door gezamenlijke inspanningen kan corruptie effectief worden aangepakt.

Een oproep aan de EU-leiders

Tijdens de komende EU-top moeten de Europese leiders laten zien dat ze corruptie serieus nemen. Dit betekent niet alleen dat corruptiedelicten geharmoniseerd moeten worden en het anti-corruptiepakket moet worden aangenomen, maar ook dat er bindende afspraken moeten worden gemaakt over de handhaving ervan. Volgens Transparency International zijn sterke controlemechanismen, onafhankelijke toezichthouders en voldoende middelen essentieel om de richtlijnen daadwerkelijk te laten werken.

De maatschappelijke organisaties hebben daarnaast gepleit voor een inclusieve benadering bij het ontwikkelen en implementeren van anti-corruptiemaatregelen. Dit betekent dat belanghebbenden uit het maatschappelijk middenveld, zoals journalisten en NGO’s, actief worden betrokken bij de monitoring en evaluatie van het beleid. Corruptiebestrijding vraagt om een breed gedragen aanpak, waarbij burgers en organisaties een stem hebben.

Een gezamenlijke strijd tegen corruptie

De komende EU-top biedt een cruciaal moment om corruptie binnen Europa effectief aan te pakken. Transparency International benadrukt dat snelle actie nodig is om de democratie en de rechtsstaat te beschermen. Het voorgestelde anti-corruptiepakket biedt daarvoor een stevige basis. Maar zonder bindende afspraken over handhaving en controlemechanismen blijft het risico bestaan dat deze maatregelen onvoldoende effect hebben. Europese leiders moeten nu hun verantwoordelijkheid nemen en hun beloftes waarmaken.

Wil jij TI-NL ondersteunen in haar strijd voor klokkenluidersbescherming, politieke integriteit en een samenleving vrij van corruptie? Word dan lid, of steun ons via een donatie: