Den Haag, 17 november 2025 – Op het congres van EBBEN Partners deelde Lousewies van der Laan, directeur van Transparency International Nederland (TI-NL), haar visie op de actuele bedreigingen voor de democratie. In haar speech gaat ze in op de situatie in de Verenigde Staten, Europa en in Nederland. Overal waar men ziet dat de democratie onder druk staat, blijkt corruptie een onderliggend probleem dat politieke repressie en ongelijkheid in stand houdt. 

Vertrouwen in de overheid neemt af

Uit onderzoek blijkt dat 42% van de Nederlanders vindt dat het overheidsbeleid vooral wordt bestuurd door een kleine elite. Het vertrouwen in de politiek is mede hierdoor laag. Veel burgers voelen zich niet gehoord en hebben het idee dat het beleid wordt gemaakt voor een kleine elite en hun private belangen. Dit vormt een gevaar voor de stabiliteit van onze democratie en rechtsstaat.

Van der Laan stelt dat er in Nederland nog altijd te weinig transparantie rond lobbyactiviteiten is. Er bestaat geen officieel lobbyregister, waardoor onduidelijk blijft hoe zakelijke en politieke belangen elkaar beïnvloeden. Dat gebrek aan openheid vergroot het wantrouwen in de politiek en belemmert controle vanuit de samenleving. Een recent voorbeeld is dat van Cora van Nieuwenhuizen, die na haar rol als Minister van Infrastructuur en Waterstaat overgestapt is naar de energiesector, een sector waar zij gedurende haar ministerschap verantwoordelijk voor was. De regels om die overstap te reguleren zijn medio dit jaar aangenomen door de Tweede Kamer, maar zijn onvoldoende afschrikwekkend omdat er geen sancties voor overtreding gelden. Ook politieke donaties blijven vaak ondoorzichtig, wat het probleem van invloed en macht vergroot.

Ook op het gebied van klokkenluidersbescherming moet er nog veel worden verbeterd. In plaats van misstanden op te lossen, zien organisaties klokkenluiders vaak als het probleem zelf. Van der Laan roept op tot een cultuurverandering waarbij melders van misstanden serieus worden genomen, zij actief worden beschermd en dat anoniem melden mogelijk wordt gemaakt.

Democratie een mozaïek dat bescherming nodig heeft

Volgens Lousewies van der Laan bestaat een gezonde democratie uit vele samenwerkende delen: een onafhankelijke rechtspraak, vrije en kritische media, transparante besluitvorming, actieve burgers en sterke instituties. Elk onderdeel is als een steentje in een mozaïek. Alleen als alle stukjes goed blijven liggen, ontstaat een sterk en evenwichtig geheel. Steeds vaker raken elementen van dat mozaïek beschadigd: journalisten worden bedreigd, burgemeesters geïntimideerd en rechters durven zich soms niet vrij uit te spreken. Tegelijkertijd is er nauwelijks toezicht op lobbyactiviteiten en worden klokkenluiders eerder als lastposten gezien dan als waarschuwen die het systeem beschermen.

Volgens Van der Laan schuilt het echte gevaar in het geleidelijke verval. Democratie verdwijnt zelden met een klap, maar brokkelt langzaam af vaak zonder dat we het direct doorhebben. Daarom is het essentieel dat we waakzaam blijven, transparantie eisen en de basis van onze rechtsstaat actief blijven versterken.

Tijd voor actie

Van der Laan sluit haar verhaal positief af, inclusief een oproep: iedereen heeft een rol in het beschermen van onze rechtsstaat. Politici, burgers, journalisten én bedrijven. Door samen het mozaïek helder te houden, behouden we het licht dat het systeem doet stralen. Alleen zo blijft onze democratie sterk, veerkrachtig en toekomstbestendig.

Wil jij TI-NL ondersteunen in haar strijd voor klokkenluiders bescherming, politieke integriteit en een samenleving vrij van corruptie? Word dan lid, of steun ons via een donatie: