Amsterdam, 3 september 2018 – Vandaag wordt voor de elfde keer de Mensenrechtentulp uitgereikt. De eer komt toe aan Zeid bin Ra’ad Al Hussein die voor zijn werk als Hoge Commissaris van de VN voor de mensenrechten de prijs in ontvangst neemt. In een brief aan minister Stef Blok (ministerie van Buitenlandse Zaken) laten zeven internationale organisaties, waaronder Transparency International Nederland (TI-NL), weten de keuze voor Zeid bin Ra’ad af te keuren wegens slechte behandeling en het tegenwerken van klokkenluiders.
De Mensenrechtentulp, die vandaag door minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok in de Ridderzaal wordt uitgereikt, komt toe aan personen of organisaties die op een vernieuwende manier de mensenrechten in de wereld bevorderen. Vier jaar was Zeid bin Ra’ad al Hussein (hierna: Zeid) Hoge Commissaris van de VN voor de mensenrechten en vermoedelijk de meest uitgesproken Hoge Commissaris die de VN ooit heeft gehad. Hij had misschien een tweede termijn gewild, maar naar eigen zeggen was het al na twee jaar duidelijk dat de vijf permanente leden van de VN-Veiligheidsraad, die zo’n verlenging moeten goedkeuren, daar weinig zin in hadden.
Dear Mr. Blok
De brief, die minister Blok naar aanleiding van de uitreiking ontving, richt zich op de behandeling en het tegenwerken van klokkenluiders van de United Nations High Commissioner for Human Rights (OHCHR) die het seksueel misbruik van kinderen door Franse vredessoldaten in de Centraal Afrikaanse Republiek in 2013 en 2014 aan de kaak stelden. De brief is een initiatief van het Whistleblowing International Network (WIN), naar aanleiding van terechte zorgen vanuit onder meer het Government Accountability Project (GAP), een Amerikaanse organisatie ter bescherming van klokkenluiders. Die zorgen worden in de brief met de minister gedeeld:
“As far as we understand it, the prestigious Tulip Human Rights award normally goes to human rights defenders based around the world. We wanted to ensure that you, as Minister, were aware of the treatment of OHCHR whistleblowers under the watch of the outgoing High Commissioner before you made the award.”
Klokkenluider Anders Kompass
Met de term klokkenluiders wordt voornamelijk gedoeld op de Zweed Anders Kompass, die enige tijd onder Zeid werkte als directeur Veldoperaties van de VN. Kompass lekte een rapport over het seksueel misbruik aan de Franse autoriteiten, omdat de VN niet genoeg deed om een eind aan het misbruik te maken. In een uitzending van Zembla begin dit jaar vertelt de Zweed uitgebreid over hoe hij werd tegengewerkt en hoe de VN het schandaal stil probeert te houden, nadat hij de misstanden aan het licht bracht.
Kompass werd naar aanleiding van het klokkenluiden geschorst. Zeid was van mening dat Kompass de regels had geschonden, alsmede de slachtoffers in gevaar had gebracht door hen bij hun naam te noemen. Negen maanden lang werd er zorgvuldig onderzoek gedaan naar de kwestie. Het Geschillentribunaal van de VN oordeelde uiteindelijk in 2015 dat de schorsing onrechtmatig was. Aan de Guardian vertelde Kompass dat hij zich zowel opgelucht als droevig voelde, verwijzend naar hoe de VN-top rondom de onthullingen acteerde.
Pijnlijk en zorgwekkend
De kwestie Zeid en de Mensenrechtentulp is pijnlijk, vooral omdat Blok nog niet zo lang geleden zijn afschuw en afkeuring uitsprak over de misdaden van vredessoldaten in de Centraal Afrikaanse Republiek en de slechte behandeling van de klokkenluider, zo schrijft de Telegraaf. Eerder werden er dan ook Kamervragen gesteld door CDA-Kamerleden Pieter Omtzigt en Martijn van Helvert, die onder meer aan Blok vroegen of hij bereid is de voormalig Hoge Commissaris publiekelijk te vragen om zich te verontschuldigen voor zijn gedrag. Behalve de CDA-Kamerleden, eisen ook D66 en ChristenUnie excuses van Zeid vóór hij de prijs in ontvangst neemt, zo schrijft NU.nl vandaag.
Of Blok zal ingaan op dat verzoek moet nog blijken, een brief naar de minister kan de uitreiking van de Mensenrechtentulp in ieder geval niet meer verhinderen. Toch is het van groot belang om in het kader van klokkenluidersbescherming een boodschap aan het ministerie van Buitenlandse Zaken af te geven, één waar TI-NL dan ook graag haar handtekening onder zette. “Het is zorgwekkend dat de Mensenrechtentulp, een prestigieuze onderscheiding voor personen of organisaties die de mensenrechten in de wereld bevorderen, is toegekend aan iemand die wordt beschuldigd klokkenluiders te hebben tegengewerkt bij het aan de kaak stellen van seksueel misbruik onder kinderen door Franse blauwhelmen in de Centraal Afrikaanse Republiek”, aldus Lotte Rooijendijk, Project Officer op het gebied van klokkenluidersbescherming.