Voormalig Uber-lobbyist Mark MacGann, klokkenluider van de Uber Files, was op 21 maart in Den Haag voor een gesprek met de commissie Financiën in de Tweede Kamer. De Tweede Kamer had MacGann uitgenodigd voor deze hoorzitting om vragen te beantwoorden over het techbedrijf en haar relatie tot de Nederlandse Belastingdienst. Uber kwam in juli 2022 in opspraak vanwege mogelijke belastingontwijking en vermeende belangenverstrengeling met onder meer Nederlandse politici.
MacGann was meerdere jaren toplobbyist voor Uber, tot hij afgelopen zomer meer dan 124.000 interne documenten deelde met Britse krant The Guardian. Uit de ‘Uber Files’ blijkt dat de Amerikaanse tech gigant wet- en regelgeving overtrad en een agressieve lobby voerde voor een snelle uitbreiding van het bedrijf, zo ook in de Europese Unie en Nederland. Vorige week deed, op initiatief van Kamerlid Pieter Omtzigt, MacGann zijn verhaal bij de commissie Financiën. Het doel; meer duidelijkheid over de rol van de Belastingdienst en Nederlandse parlementariërs in de twijfelachtige bedrijfsgroei van Uber.
Hoorzitting van Mark MacGann in de Tweede Kamer
De Nederlandse overheid deed er alles aan om het techbedrijf te verdedigen en te helpen, aldus MacGann. Tijdens zijn openingsstatement sprak hij over de dubbele rol van de Nederlandse overheid tegenover Uber. Hij noemde het een ‘schizofrene overheid’. Uber werd in de media veroordeeld voor het overtreden van de wet, maar tijdens privébijeenkomsten kreeg het bedrijf hulp van de Belastingdienst om belastingheffing in andere landen te voorkomen. Volgens MacGann is mede doordat het bedrijf een op maat gemaakte belastingdeal kreeg, het internationale hoofdkantoor van Uber gevestigd in Amsterdam.
Verder had MacGann meermaals contact met VVD-prominent en Eurocommissaris Neelie Kroes, al tijdens haar afkoelperiode. Zij probeerde het bedrijf te assisteren bij hun lobby door premier Mark Rutte en meerdere topambtenaren te benaderen, ook al was haar verzoek voor dergelijke lobbyactiviteiten expliciet afgewezen. Volgens MacGann liep Uber tegen weinig tot geen werkelijk verzet aan. Ook de data van de Uber Files lieten zien dat Uber een gemakkelijke ingang had bij prominente Europese politici. ‘Money buys access and influence’, aldus MacGann.
Op de dag van de hoorzitting was er een demonstratie op het Malieveld in Den Haag. Taxichauffeurs, waaronder die van Uber, voeren al langer actie voor betere voorwaarden en hogere tarieven. Ook was er een groep chauffeurs naar de hoorzitting gekomen om deze bij te wonen.
Gereguleerde lobby en bescherming van klokkenluiders
Mark MacGann heeft jaren voor grote ondernemingen gewerkt en benoemt nadrukkelijk dat lobbyen op zichzelf niet verkeerd is. In tegendeel, hij benadrukt dat het een fundamentele component is van een effectieve democratie, die ervoor zorgt dat politici goed geïnformeerd zijn en beslissingen kunnen maken die voordelig zijn voor iedereen. Dit was ook de boodschap van TI-NL directeur Lousewies van der Laan, onlangs aan tafel bij Op1. MacGann bepleit dat duidelijke regelgeving nodig is om ervoor te zorgen dat het publieke goed wordt bevorderd, en niet winst en hebzucht.
We all win when we have robust rules, we all lose when those rules favour the powerful over the powerless.
Door klokkenluider te worden, verloor MacGann zijn reputatie, carrière, gezondheid en talloze vriendschappen. Toch koos hij hier bewust voor, omdat hij wil voorkomen dat een bedrijf als Uber misbruik maakt van de systemische fouten om te krijgen wat ze willen, ten nadele van chauffeurs, belastingbetalers, en de democratie zelf. Klokkenluiders zijn nodig om misstanden aan het licht te brengen die de democratie in gevaar brengen. MacGann geeft aan dat ‘zij die alles riskeren om naar voren te treden voor het publieke belang beschermd moeten worden’.
Onderzoek naar de Belastingdienst na Uber Files
Naar aanleiding van de Uber Files is de Belastingdienst vorig jaar een intern onderzoek gestart op verzoek van staatssecretaris Marnix van Rij (Financiën, CDA). Een extern onderzoek was niet mogelijk vanwege vertrouwelijke informatie. Het onderzoek is dan ook niet openbaar gemaakt, maar wel door externen beoordeeld. De fiscus oordeelde afgelopen december zelf dat er geen sprake is geweest van een afwijkende fiscale behandeling van Uber en zou dus niet bevoordeeld zijn door de Belastingdienst.
Uit meerdere hoeken kwam kritiek op het onderzoek. Kamerlid Pieter Omtzigt sprak in een interview met het NRC en uitte dat de Belastingdienst opnieuw zichzelf heeft onderzocht onder haar eigen voorwaarden. Met dergelijke methoden draai je niet elke steen om. Bovendien gaf MacGann tegenover het NRC aan dat niemand hem heeft benaderd voor documentatie van de Uber Files. Dat maakt dat hij twijfels heeft bij de conclusie van de Belastingdienst. De uitnodiging voor de openbare hoorzitting kwam mede door de kritiek op het interne onderzoeksrapport.