Amsterdam, 20 juli 2021 – In een brief aan Sigrid Kaag (D66), Mark Rutte (VVD) en informateur Mariëtte Hamer roept Transparency International Nederland (TI-NL) op om bij de kabinetsformatie drie cruciale thema’s te bespreken. Dit zijn politieke integriteit, aanpak van witwassen en buitenlandse omkoping, en klokkenluidersbescherming. Deze thema’s moeten prioriteit krijgen, om ook op andere gebieden vooruitgang te kunnen boeken.
De thema’s politieke integriteit, aanpak van witwassen en buitenlandse omkoping, en klokkenluidersbescherming vallen onder Sustainable Development Goal (SGD) 16. De SDG’s zijn doelen die de Verenigde Naties in 2015 hebben geformuleerd als duurzame ontwikkelingsagenda voor 2030. SGD 16 is cross-cutting, wat betekent dat het aanpakken van deze onderwerpen nodig is om andere doelen te behalen. Kaag, Rutte en Hamer moeten de cruciale thema’s politieke integriteit, aanpak van witwassen en buitenlandse omkoping, en klokkenluidersbescherming dus opnemen in de formatiegesprekken.
Het eerste thema dat TI-NL aandraagt, is politieke integriteit. Nederland had het afgelopen jaar te maken met verschillende integriteitskwesties. Volgens GRECO, de anti-corruptiewaakhond van de Raad van Europa, loopt Nederland flink achter op Europese standaarden. Politieke integriteit bestaat uit meerdere elementen, zoals integriteit van politici, een informatief lobbyregister en aanpak van de ”draaideur”. Hoewel afgelopen jaren veel is verbeterd wat betreft politieke integriteit, zijn er nog een hoop doelen te behalen. Kaag, Rutte en Hamer zullen stappen moeten zetten tijdens de formatie op het gebied van gedragscodes, effectieve handhaving en bewustwording van politici.
Gebrek aan handhaving
Ook witwassen is een groot probleem, zo schetsen veel politieke partijen in hun programma’s. Het is dan ook aan het toekomstige kabinet om van een grondige aanpak tegen witwaspraktijken serieus werk te maken. Het plan van aanpak van het huidige kabinet is een begin, maar er moet nog veel gebeuren. Witwaspraktijken zoals beleggingsfraude, niet-transparante geldstromen en belastingontduiking, komen in Nederland veel voor. TI-NL pleit ervoor dat het nieuwe kabinet gaat inzetten op een verbetering van het toezicht op witwaspraktijken in Europa. Hierbij is het cruciaal om te investeren in de capaciteiten van de financiële inlichtingendiensten.
Volgens het meest recente Exporting Corruption rapport van Transparency International zit Nederland in de een na slechtste categorie waar het gaat om bestrijding van corruptie door bedrijven in het buitenland. Het grootste probleem is een gebrek aan handhaving. Daarom vraagt TI-NL om structureel voldoende prioriteit, capaciteit voor toezicht, opsporing en vervolging. Een belangrijke stap in het oplossen van buitenlandse omkoping is het versterken van de regelgeving omtrent het UBO-register. Op deze manier wordt duidelijk wie achter een bedrijf zit. TI-NL moedigt het volgende kabinet aan om de regelgeving in internationaal verband te ontwikkelen en dit voornamelijk te stroomlijnen in de Europese Unie (EU).
Bescherming van klokkenluiders
Met betrekking tot de bescherming van klokkenluiders in Nederland is nog een lange weg te gaan. In 2019 heeft de Europese Unie een nieuwe richtlijn aangenomen die klokkenluiders in alle EU-lidstaten beter moet beschermen. Het vorige kabinet koos ervoor om de nieuwe richtlijn op zo’n manier te implementeren dat voor klokkenluiders onnodige rechtsonzekerheid ontstaat. Daarnaast is het wetsvoorstel enorm complex, waardoor dit in praktijk niet goed uitvoerbaar is. Het nieuwe kabinet heeft de kans om de nieuwe richtlijn wél naar behoren te implementeren.
Het is cruciaal dat klokkenluiders de juiste psychologische en juridische bijstand krijgen. Een veilige meldcultuur is van groot belang om mistanden in Nederland aan het licht te krijgen. Het initiatiefwetsvoorstel over het Huis voor Klokkenluiders is voor klokkenluiders beperkt gebleven tot een wettelijk benadelingsverbod. Hierdoor mogen klokkenluiders bijvoorbeeld niet zomaar ontslagen worden. Echter, het Huis voor Klokkenluiders moet worden verbeterd. Het Huis heeft onduidelijke wetgeving en complexe meldprocedures. Hierdoor is het voor klokkenluiders ingewikkeld om een melding te doen. Het nieuwe kabinet zal met betere plannen moeten komen om klokkenluiders te ondersteunen: voor, tijdens én na het doen van een melding.
Lees hier de hele brief aan informateur Hamer
