Amsterdam 29 december 2017 – Transparency International (TI) blikt terug op haar strijd tegen corruptie in het jaar 2017. Vierentwintig jaar geleden begon TI aan haar missie om corruptie een halt toe te roepen en transparantie, aansprakelijkheid en integriteit op alle niveaus en in alle sectoren van de maatschappij te promoten. TI heeft ook dit jaar substantieel bijgedragen aan het terugdringen van corruptie. We lichten in dit artikel enkele voorbeelden uit van TI’s wereldwijde strijd tegen corruptie.
Wij zetten corruptie op de kaart
Sinds 1995 brengt TI corruptie letterlijk in kaart door middel van de Corruption Perceptions Index. 175
landen en gebieden wereldwijd worden in de lijst opgenomen en beoordeeld op verschillende criteria. Hieruit valt af te lezen hoe corruptie in de publieke sector wordt ervaren door de burgers van het land zelf. Inmiddels is de index een referentiepunt geworden voor beleidsbepalers, bedrijven en journalisten. 75% van de compliance officers geeft aan de index in hun werk te gebruiken. Het probleem constateren is de eerste stap, maar slechte scores in de index kunnen niet worden genegeerd. De index oefent daarmee druk uit op de leiders om positieve veranderingen door te voeren.
Op 25 januari 2017 hebben wij de Corruption Perceptions Index 2016 gelanceerd. Dit jaar rangschikt de index 176 landen op het waargenomen niveau van corruptie in de publieke sector. In tegenstelling tot vorig jaar zijn er dit jaar meer landen op de index die hun score hebben verslechterd dan landen waarvan de score is verbeterd. Het jaar 2016 toonde aan dat systematische corruptie en sociale ongelijkheid elkaar overal ter wereld versterken. We hebben gezien dat dit leidt tot aanzienlijke ontevredenheid over de politiek, hetgeen vruchtbare grond heeft gegeven voor de opkomst van populistische politici.
Ook Nederland kende dit jaar een substantiële daling en staat in de CPI 2016 op plaats acht, één plaats hoger dan vorig jaar. Het aantal punten (0 tot 100, waarbij 0 zeer corrupt en 100 zeer schoon is) bepaalt de plaats op de index. Nederland scoorde dit jaar 83 punten, in 2015 waren dat nog 84 punten. Hoewel Nederlandse wetgeving in veel gevallen verder gaat dan de ontworpen EU-richtlijnen, heeft Nederland in termen van beleid te weinig actie genomen om corruptie aan te pakken. Ondanks het feit dat bijna alle publieke sector organisaties inmiddels een integriteitsgedragscode hebben, betekent deze “soft law” maatregel dat “harde” regels en sancties tegen fraude, corruptie en oneigenlijk gebruik van publieke macht maar zelden worden toegepast. Nederland voert in vergelijking met andere landen in de regio, nog altijd een onderontwikkeld anti-corruptiebeleid, met name wat betreft het vervolgingsbeleid. Het aantal vervolgde misdrijven in Nederland is relatief laag en wettelijke sancties worden maar zelden toegepast.
Op 21 februari 2018 wordt de Corruption Perceptions Index 2017 gelanceerd. Houd onze website en social mediakanalen in de gaten voor de score van Nederland dit jaar.
We helpen mensen hun leiders ter verantwoording te roepen
Een van de meest opvallende bevindingen uit de laatste wereldwijde corruptie-enquête van Transparency International, de Global Corruption Barometer, is dat mensen sterk geloven in hun eigen kracht om corruptie te bestrijden.
Latijns-Amerika en het Caribisch gebied zijn leiders in dit opzicht, met 70% van de burgers in de regio zegt dat gewone mensen een verschil kunnen maken. Dat cijfer stijgt tot ongeveer 80% in plaatsen zoals Brazilië, Costa Rica en Paraguay, en over de hele wereld zijn het jonge mensen die het meest geneigd zijn te geloven in hun vermogen om verandering te creëren.
Een belangrijk onderdeel van het werk van Transparency International is om mensen te helpen hun regeringen ter verantwoording te roepen. De chapters wereldwijd verwijderen obstakels die voorkomen dat mensen toegang krijgen tot informatie.
Neem de Malediven, waar het TI-chapter een training gaf aan ambtenaren die werken met het recht op informatieverzoeken. Het bleek dat veel aanvragen werden afgewezen vanwege een administratieve fout: een formulier vereiste dat mensen de reden voor het verzoek moesten opgeven, hoewel dit juridisch niet noodzakelijk was. Ambtenaren wezen aanvragen af op basis van het lege veld op het formulier. Transparency International Maldives heeft twee jaar gelobbyd om de regering over te halen dit veld te veranderen in ‘optioneel’ op het formulier. Het is een kleine maar belangrijke stap en het spreekt boekdelen over de toewijding en het doorzettingsvermogen van de TI-chapters.
Zo ook Palestina, waar het TI-chapter AMAN, de Palestijnse autoriteiten ervan overtuigde om overheidsbudgetten en financiële auditverslagen gemakkelijk online toegankelijk te maken. De overheid creëerde ook een nieuw en transparanter digitaal portaal voor het socialezekerheidsstelsel – iets waar AMAN en haar partners in een coalitie van maatschappelijke organisaties voor pleitten.
We moedigen mensen aan die zich uitspreken tegen corruptie
Transparency International heeft 102 Advocacy and Legal Advice Centres (ALACs) opgezet, die 250.000 mensen hebben geholpen in meer dan 60 landen over de hele wereld. Hier zijn enkele van TI’s ALAC-medewerkers:
In Italië speelde TI-Italy een sleutelrol bij het berechten van een corrupte spoorwegbestuurder in een historische zaak die tevens leidde tot aangenomen wetgeving om klokkenluiders te beschermen.
In het kader van klokkenluidersbescherming deed TI-NL in 2017 een studie naar de bescherming van klokkenluiders bij beursgenoteerde Nederlandse bedrijven. De studie wijst uit dat slechts de helft van de onderzochte grote beursgenoteerde Nederlandse bedrijven voldoende maatregelen toepast om (potentiële) melders van misstanden te beschermen. Bij beursgenoteerde midden- en kleinbedrijven is dat zelfs maar 21 procent. TI-NL onderzocht de klokkenluidersprogramma’s van 27 beursgenoteerde Nederlandse bedrijven op drie dimensies: bescherming, procedure en cultuur. Met name op het gebied van cultuur valt er nog veel te winnen voor beursgenoteerde bedrijven. Een vervolg op deze studie is het bieden van concrete handvatten voor het bedrijfsleven om klokkenluiders beter te kunnen beschermen en een handleiding voor werknemers om zich veilig uit te kunnen spreken tegen misstanden.
En we vechten om de corrupte ter verantwoording te roepen
Transparency International France and Association Sherpa, twee maatschappelijke organisaties tegen corruptie, begonnen een juridische strijd tegen de presidentszoon Obiang Junior uit Equatoriaal-Guinea, die is beschuldigd dat hij meer dan €200 miljoen aan publieke gelden voor persoonlijke doeleinden heeft gebruikt. Het proces tegen Obiang Jr., die een fortuin vergaarde als minister van land- en bosbouw in het Afrikaanse land, is het resultaat van een campagne van Transparency International en Sherpa.
De zoon van de president van Equatoriaal-Guinea stond in Parijs terecht voor de eigendommen die hij in Frankrijk heeft verworven met tientallen miljoenen euro’s aan vermeend gestolen staatsgelden, waaronder een zes verdiepingen tellend herenhuis in Parijs met een waarde van zo’n 107 miljoen euro en een vloot met 15 luxe auto’s ter waarde van 5,7 miljoen euro. Door de inspanningen en juridische stappen vanuit het maatschappelijk middenveld, waaronder Transparency International France, is Obiang veroordeeld in de ongekende rechtszaak ‘Biens mal acquis‘ (gestolen activa) tot 3 jaar voorwaardelijke gevangenisstraf, een voorwaardelijke boete van 30 miljoen euro en een volledige verbeurdverklaring van alle in beslag genomen goederen.
Maar onze missie – een wereld vrij van corruptie – wordt niet zomaar bereikt. Bovenstaande kaart laat zien dat corruptie een plaag is over de hele wereld. Hoe donkerder het rood, hoe hoger de waargenomen niveaus van corruptie in de publieke sector. Help ons deze kaart helder geel te schilderen deze kaart helder geel. Help ons in de strijd tegen corruptie. Samen kunnen we deze strijd overwinnen.
“Together against Corruption”
Wil je graag meer weten? Schrijf je in voor onze tweewekelijkse nieuwsbrief of word lid van Transparency International Nederland. Door lid te worden van TI-NL versterk je de positie van TI-NL waardoor wij meer invloed kan uitoefenen op regelgeving en beleid. Zo kan ook in Nederland integriteit, inzichtelijkheid, verantwoording worden bevorderd en corruptie worden tegengaan. Sinds 2016 heeft TI-NL ook een speciaal lidmaatschap voor jongeren tot 35 jaar: Young TI – de jonge beweging tegen corruptie.