Amsterdam, 20 juli 2018 – Begin deze maand vond er in Mexico na grootschalige nationale verkiezingen een politieke verschuiving naar links plaats. De regeringspartij van zittend president Enrique Peña Nieto (de PRI, oftewel Partido Revolucionario Institucional) moest het afleggen tegen de alliantie Juntos Haremos Historia (Samen Maken we Geschiedenis), waarvan links-opportunistische Andrés Manuel López Obrador – ook wel bekend onder zijn initialen AMLO – presidentskandidaat was.
AMLO had twee keer eerder een gooi naar het presidentschap gedaan. Ditmaal was hij met 53.2% veruit de populairste kandidaat. Voor deze klinkende verkiezingsoverwinning zijn verschillende redenen, maar een thema stond centraal in de aanloop naar de verkiezingen: corruptiebestrijding.
Corruptie in Mexico
Mexico’s problemen met corruptie en integriteitskwesties hebben een lange geschiedenis. Het land gaat gebukt onder sterk georganiseerde misdaad, welke in veel aspecten van de samenleving en bestuur is doorgedrongen. Drugskartels hebben een enorme invloed in veel regio’s. Het leidt tot een land met een hoog misdaadcijfer en waar intimidatie, geweld en moord op journalisten en politici een veelvoorkomend verschijnsel is. In de 2017 Corruption Perceptions Index staat het land met 35 uit 100 punten op een gedeelde 135e plaats, samen met landen als Kirgizië, Laos en Papua Nieuw Guinea.
Sinds de start van de verkiezingscampagnes in september 2017 is politieke geweldpleging verder toegenomen. Volgens de internationale pers zijn er niet minder dan 130 lokale politici vermoord in de aanloop van de verkiezingen. Voor journalisten is Mexico recentelijk ‘even gevaarlijk als Syrië’.
Corruptie onder Peña Nieto
Ook bij het aantreden van Peña Nieto in 2012 was corruptie een belangrijk punt op de politieke agenda. Hij kondigde grootschalige hervormingen aan, waarmee Mexico een veilig en economisch welvarende land moest worden. Een populaire boodschap. In februari 2014 stond hij – met het onderschrift ‘Saving Mexico’ – nog op de cover van Time Magazine. Hierna ging het echter snel bergafwaarts. Peña Nieto’s gebrekkige optreden naar aanleiding van de moord op 43 studenten in Iguala speelde hierin een belangrijke rol. De zaak liet zien dat het oude Mexico van doofpotaffaires, corruptie en georganiseerde misdaad springlevend was.
De integriteit van de president werd hierna vaker bekritiseerd. Centraal hierin was de kwestie rondom de villa’s van de president en zijn minister van financiën. De woningen, ter waarde van ettelijke miljoenen euro’s, werden gekocht van aannemers die eerder grote overheidsaanbestedingen hadden gewonnen. Ook op de verdere ontwikkeling van de kwestie was veel kritiek, daar het onderzoek naar eventuele integriteitskwesties geleid werd door een goede vriend van Peña Nieto. Ook werd Carmen Aristegui – de journaliste die de zaak aan het licht bracht – ten onrechte ontslagen.
In 2017 publiceerde Transparency Internationaal een regionaal rapport, waarin duidelijk werd dat corruptie en het betalen van steekpenningen in Mexico een wijdverspreid probleem blijft. Ook ten opzichte van andere landen lijkt Peña Nieto er niet in geslaagd om corruptie terug te dringen: voor de CPI 2012 – het jaar van Peña Nieto’s aantreden, stond Mexico op de 105e positie. Het zwakke optreden tegen corruptie, gecombineerd met de integriteitskwesties rondom de president zelf zorgde ervoor dat de president– volgens Pew Research – in september 2017 bij nog maar 20% van de Mexicanen steun kon vinden betreffende zijn antiecorruptie beleid. Dit heeft sterk bijgedragen aan de terugval van de PRI bij de verkiezingen.
AMLO’s plannen voor een corruptievrij Mexico
De vraag is in hoeverre de nieuwe president López Obrador corruptie in Mexico kan terugdringen. Voor een buitenstaander lijkt de campagnebelofte van AMLO sterk op die van Peña Nieto: grootschalige hervormingen die van Mexico een corruptievrij en welvarend land moeten maken. De nieuwe president is in ieder geval ambitieus. Zijn campagnebelofte: een totale afschaffing van corruptie. Om dit te behalen heeft hij een lijst van meer dan 25 corruptiemaatregelen voorgesteld om door te voeren. De maatregelen variëren van het afschaffen van immuniteit voor hooggeplaatste ambtenaren tot het stimuleren van transparantie binnen de overheid en het afschaffen van het bankgeheim.
Gezien de uitslagen van de verkiezingen lijkt het Mexicaanse volk zich te scharen achter deze voorvechter tegen corruptie. Het uitroeien van corruptie is echter makkelijker gezegd dan gedaan, daar kan Peña Nieto over meepraten. AMLO wordt december officieel beëdigd als nieuwe president. Hopelijk weet Mexico in de aankomende jaren weer een trend omhoog te vinden in de CPI-scores en hoeven journalisten en politici niet langer hoeven te vrezen voor hun leven. Een ding is in ieder geval duidelijk: de Mexicanen zijn klaar met de corruptie in hun land.