Amsterdam, 7 april 2022 – Transparency International Nederland was vorige week uitgenodigd voor een gesprek met de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, Hanke Bruins Slot. Dit gesprek ging over de volgende stappen van de implementatie van de EU-klokkenluidersrichtlijn in de Wet Bescherming Klokkenluiders.
Op dinsdag 29 maart 2022 gingen onze directeur Lousewies van der Laan en voorzitter van de commissie Bescherming Klokkenluiders, Jeroen Brabers, in gesprek met minister Bruins Slot van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK). Zij benadrukten het belang van een betere bescherming voor klokkenluiders en vroegen de minister naar haar plannen.
Kwaliteit boven snelheid
De deadline van 17 december 2021 om de EU-klokkenluidersrichtlijn te implementeren is verstreken en de positie van klokkenluiders in Nederland is nauwelijks verbeterd. Nu de Europese Commissie een infractie-procedure tegen Nederland is gestart lijkt er meer haast te zijn met het invoeren van een nieuwe wet. Het mogelijke gevolg van de infractie-procedure is namelijk een boete van 3 miljoen euro plus ruim twee ton iedere dag dat het ministerie in gebreke blijft te rekenen vanaf 17 december.
Echter, een gevoel van urgentie zou niet mogen betekenen dat onze overheid zich door gebrekkige wetgeving haast. Kwaliteit moet altijd boven snelheid gaan. Helaas dacht de vorige minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties hier anders over.
Gesprek met minister Bruins Slot
TI-NL ging hierover in gesprek met de huidige minister van BZK. In dit gesprek vroeg TI-NL hoe het proces eruit gaat zien met betrekking tot de implementatie van de EU-klokkenluidersrichtlijn en de herziening van de Wet Huis voor Klokkenluiders als gevolg van de evaluatie. Er ligt nu slechts een zwaar bekritiseerd wetsvoorstel bij de Tweede kamer. Verschillende punten in dit wetsvoorstel zijn in strijd met de vereisten uit de EU-klokkenluidersrichtlijn. Bij implementatie van het huidige wetsvoorstel zou dit kunnen betekenen dat de Europese Commissie opnieuw een infractieprocedure tegen Nederland begint omdat niet wordt voldaan aan de vereisten uit de richtlijn.
In het gesprek met de minister van BZK werden de aanbevelingen van TI-NL besproken. Een paar simpele wijzigingen in het huidige wetsvoorstel zou de meldbereidheid al verhogen. Zo is het essentieel dat de ingewikkelde ‘knip’ tussen de bescherming van klokkenluiders op Europees en nationaal niveau wordt losgelaten. Er moet één heldere en niet-uitputtende definitie van een vermoeden van een misstand ingevoerd worden en de vereiste dat het maatschappelijk belang in het geding moet zijn, moet geschrapt worden. De knip zorgt nu slechts voor onnodige juridische interpretatieverschillen en onduidelijkheid. Ook moet anoniem melden mogelijk worden om te meldbereidheid te verbeteren.
Een andere belangrijke wijziging is bescherming voor getuigen en onderzoekers van misstanden en ook voor onbetaalde stagiaires en vrijwilligers. Neem het machtsmisbruik en seksueel wangedrag dat plaatsvond binnen het programma The Voice of Holland. Een groot deel van de slachtoffers of getuigen van deze misstanden was geen betaalde werknemer bij het programma. Dit betekent dat zij met het huidige wetsvoorstel als melder niet beschermd zijn.
Nederland heeft een uitgelezen kans gekregen om de positie van klokkenluiders te verbeteren. Echter, het huidige onnodig ingewikkelde wetsvoorstel zal de drempel om te melden slechts verhogen. De vorige minister van BZK heeft hiermee de gekregen kans niet optimaal aangegrepen. Deze verantwoordelijkheid ligt nu bij minister Bruins Slot. TI-NL hoopt dat er deze keer niet slechts wordt gestreefd naar een snelle implementatie van de EU-Klokkenluidersrichtlijn, maar naar een wet die ook daadwerkelijk de bescherming van klokkenluiders verbetert.
