Amsterdam, 5 april 2016 – De openbaarmaking van enkele bevindingen uit de zogenaamde Panama Papers heeft de wereld opgeschud. Ook in Nederland wordt het nieuws gedicteerd door de onthullingen. Niet alleen de namen van (voormalig) wereldleiders, politici en hun vrienden en familieleden zorgen voor verontwaardiging, maar ook bekende voetballers (Messi) en filmsterren (Jacky Chan) worden genoemd. De vraag is: hoe kan deze verontwaardiging omgezet worden in actie? Een mogelijke oplossing ligt in het EU Voorzitterschap.

In het kader van het monitoringsproject van het Nederlands EU-voorzitterschap volgt TI-NL de ontwikkelingen op verschillende wetgevingsdossiers over de bestrijding van corruptie en de bevordering van transparantie. Eerder bespraken wij het het European Public Prosecutor’s Office (EPPO) dossier, de transparantie van zogenaamde trilogen (informele meetings tussen vertegenwoordigers van de Europese Commissie, de Raad van Ministers en het Europees Parlement) en de Common Consolidated Corporate Tax Base (CCCTB), onderdeel van het Action Plan for Fair and Efficient Corporate Taxation in the EU).

CCCTB en het daaraan gerelateerde Country-by-Country-reporting (CBCR) komen in nieuw licht te staan door de Panama Papers.

CCCTB in het kort

De CCCTB zou een gemeenschappelijke grondslag voor de vennootschapsbelasting in de EU moeten worden, waarbij met een verdeelsleutel op basis van de toegevoegde waarde in productie kan worden bepaald hoeveel belasting een bedrijf waar zou moeten betalen. Voor bedrijven betekent dit dat ze maar één aangifte hoeven doen voor alle bedrijfsactiviteiten binnen de EU. Met de verdeelsleutel wordt vervolgens bepaald wat een eerlijke verdeling van de belastbare inkomsten over de lidstaten zou zijn, waarna de lidstaten zelf de belasting kunnen heffen.

Op deze manier wordt het ontwijken van belasting door slimme constructies, zoals de “Double Irish with a Dutch sandwich”-constructie, een stuk lastiger. Veel van deze constructies zijn namelijk gebaseerd op het onderbrengen van immateriële activa zoals patenten en copyrights bij dochterbedrijven in belastingparadijzen. In die paradijzen betalen ze weinig of geen belastingen. Omdat er echter geen werkelijke productie plaatsvindt in deze landen, zullen zij bij introductie van CCCTB door de verdeelsleutel hier geen gebruik meer van kunnen maken.

Vorige week werden de belastingplannen van de Europese Commissie in de Tweede Kamer behandeld. Nederland staat niet bijzonder welwillend ten opzichte van het plan. Politici en belastingconsultants maken zich zorgen over de gevolgen van de maatregel voor het Nederlandse vestigingsklimaat. Uit onderzoek in opdracht van de Europese Commissie blijkt dat het Nederlandse vestigingsklimaat vooral wordt gekenmerkt door het groot aantal fiscale sluiproutes, zelfs het grootste aantal van alle lidstaten. Een goed voorbeeld is de deelnemingsvrijstelling waarbij bedrijven geen belasting hoeven te betalen over inkomen dat al is belast in een ander land, zelfs als het tarief lager is. De introductie van CCCTB zou dit belastingvoordeel ernstig kunnen ondermijnen.

Een ander bezwaar is het gebruik van de verdeelsleutel op basis van toegevoegde waarde in productie. De belangrijkste factoren in de sleutel zouden kapitaal, arbeid en verkoopcijfers zijn. Immateriële activa zoals merken, octrooien en know how blijven buiten de verdeelsleutel. Dit betekent dat een land als Nederland met een relatief kleine fysieke productie en een relatief grote kenniseconomie en dienstensector benadeeld zal worden in de verdeling. Bij de behandeling van het eerste voorstel in 2011 liet Nederland dan ook weten een Europese aanpak niet gerechtvaardigd te vinden en het niet eens te zijn met de verdeelsleutel.

CBCR in het kort

Country-by-country reporting is een relatief nieuw en innovatieve manier de financiële verantwoording van multinationale bedrijven vorm te geven. Elementair is het verplichten van jaarlijks door een externe accountant goedgekeurde jaarrekeningen over winst en verlies in elke jurisdictie waar het bedrijf jaarlijks opereren. Hieronder vallen ook betalingen aan derde partijen en betalingen tussen onderdelen van de bedrijven onderling. De som van individuele jaarrekeningen moet vervolgens overeenkomen met de geaggregeerde cijfers die door de moedermaatschappij worden gerapporteerd.

Rapportage over anti-corruptiemaatregelen, transparantie van de bedrijfsorganisatie en CBCR ten aanzien van belastingafdrachten zorgt ervoor dat er een duidelijk beeld bestaat over de werkzaamheden, omzet, winst en belastingbetalingen van een bedrijf. Deze maatregelen kunnen goed gedrag van bedrijven niet garanderen, maar zullen wel bijdragen aan de toewijding en bewustwording van bedrijven. Misinformatie en corrupt handelen kunnen gemakkelijker aan het licht worden gebracht

CBCR kwam vorige week in het nieuws door het uitlekken van het conceptvoorstel dat op 12 april a.s. in Brussel besproken zal worden. Het voorstel leek zwakker te worden dan veel organisaties hadden gewild: alleen binnen de EU zou afzonderlijk per land gerapporteerd moeten worden. Zonder te verplichten informatie vrij te geven over de belastingbetalingen buiten de EU, kunnen bedrijven evengoed gebruik blijven maken van belastingparadijzen zoals Panama, de Maagdeneilanden, Bermuda of Zwitserland.

Vorige week stuurden ActionAid Nederland, Transparency International Nederland, TaxJustice NL, de Financial Transparency Coalition, Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen en Oxfam Novib een brief aan Eurocommissaris Timmermans, met het verzoek stevige steun te verlenen voor verdere transparantie van de activiteiten en fiscale praktijken van multinationale ondernemingen, door de invoering van een publieke CBCR voor alle sectoren, door alle grote multinationals, met data over alle landen, te ondersteunen.

Wat gaat Nederland als voorzitter doen?

Op BNR sprak Minister van Financiën Jeroen Dijsselbloem uit dat hij nieuwe, wettelijke maatregelen vanwege de Panama Papers niet uitsluit. Naast onderzoek van de Belastingdienst, FIOD en het OM naar mogelijke belastingontduiking, wees hij op bovengenomde Europese maatregelen op het gebied van belastingontwijking. “Er ligt een pakket van de Commissie met zes maatregelen voor Europese maatregelen en we hopen zoveel mogelijk daarvan nog voor de zomer tot conclusies te brengen. Het staat de komende maanden op de agenda in de EcoFin, waar Nederland voorzitter van is en ik hoop in mei al gezamenlijke conclusies te trekken.”

Dijsselbloem gaf aan ook de Nederlandse rol kritisch tegen het licht te houden. “Internationale firma’s maken gebruik van de verschillen en mogelijkheden van al die verschillende belastingstelsels. Ook Nederland heeft een aantal kwetsbaarheden en één daarvan waren de lege brievenbusfirma’s. Die faciliteren we niet langer en die pakken we aan. Ook gaan we veel strenger zijn op trustkantoren, die een eigen verantwoordelijkheid hebben om misbruik en lege brievenbussen niet als cliënt te accepteren.”

TI-NL hoopt dat hij en zijn Brusselse collega’s zich daarom hard zullen maken voor publieke, werelwijd toegepaste CBCR en overeenstemming over CCCTB.