‘Corruptie kost Nederland 12 miljard euro per jaar’
Den Haag – “Overheid en bedrijfsleven moeten veel meer samenwerken om het onderschatte probleem van corruptie te lijf te gaan en het belang van integriteit te versterken. Corruptie kost Nederland naar schatting 12 miljard euro per jaar. Recente schandalen tonen aan dat de huidige aanpak onvoldoende is en dat de handhaving drastisch moet worden opgeschaald. Zeker in deze economisch slechte tijden. Daarnaast moeten bestuurders elkaar veel meer aanspreken op integer gedrag.” Dit zei Paul Arlman, voorzitter van anticorruptie-organisatie Transparency International Nederland, op het op 27 september in de Koninklijke Schouwburg gehouden seminar ‘Nederland, corruptieland?!’. Dit seminar werd georganiseerd door accountants- en adviesorganisatie Grant Thornton en Transparency International Nederland.
Centraal op het seminar stond de ‘Nederlandse Integriteitssysteem-studie’ (NIS-studie 2012) door Willeke Slingerland van Saxion Hogeschool. Deze studie naar corruptiebeheersing maakt onderdeel uit van een omvangrijk onderzoek van Transparency International onder 300 instituten in 25 Europese landen. Uit de studie blijkt dat Nederland een sterke basis heeft als het gaat om de beheersing van integriteitsrisico’s. Echter, in de praktijk blijkt dat de manier waarop veel organisaties verantwoording afleggen inadequaat is en dat er forse tekortkomingen zijn als het gaat om transparantie. Het zicht op corruptie in Nederland is beperkt door het ontbreken van een centraal orgaan. Klokkenluiders worden onvoldoende of niet beschermd. Het bedrijfsleven realiseert zich niet welke risico’s ze lopen met corrupt gedrag in de Verenigde Staten of het Verenigd Koninkrijk. En bestuurders die over integriteit praten, verwijzen niet naar zichzelf of een collega, maar vooral naar het niet-integere gedrag van mensen buiten de organisatie. Slingerland benadrukt dat de economische crisis een extra risico vormt voor het borgen van de integriteit binnen overheid en bedrijfsleven. Juist in economisch slechte tijden zijn mensen gevoeliger voor corrupt gedrag.
Robert Hein Broekhuijsen, partner bij Ivy Advocaten nam de aanwezigen mee naar een denkbeeldige inval van de FIOD/ECD. “Het meest opvallende wat ik als officier tegenkwam was dat de omkoper juist de omgekochte corrupt vond en de omgekochte juist de omkoper. Beiden dachten dat het zonder omkoping niet zou lukken”, aldus Broekhuijsen. De voormalig officier van justitie ziet niet zozeer een probleem bij de huidige opsporingsinstanties in Nederland, maar eerder bij de internationale samenwerking. “Bij corruptie is altijd sprake van fiscale fraude, en vergis u niet in de krachtige arm van de Belastingdienst”, zo hield hij zijn gehoor voor.
CEO van Siemens Nederland, Ab van der Touw, liet zien hoe bij Siemens sinds 2006 een ware cultuuromslag heeft plaatsgevonden. “Zeg nee, want als je kwalitatief de beste producten levert, komen ze toch wel terug”, aldus Van der Touw. “De complianceregels zijn de laatste jaren flink aangescherpt, en via interne communicatiecampagnes is veel aandacht gevraagd voor compliance. ‘Only Clean Business is Siemens Business”. Dit is wereldwijd het uitgangspunt voor het zakendoen van Siemens. Van der Touw wees de aanwezigen erop hoe belangrijk het is om periodiek binnen de organisatie met mensen van buiten te spreken over het grijze gebied. “Tien procent van de voorvallen ter linker en rechter zijde, daar zijn we het met elkaar snel over eens. Maar de dilemma’s en kwesties in het midden, die zijn van belang om het er met elkaar over te hebben”, aldus Van der Touw.
Zestien aanbevelingen voor Nederland
Eerder onderzoek door Transparency International toont aan dat corruptie Nederland circa 12 miljard euro per jaar kost. Volgens Paul Arlman bestaat de indruk in het bedrijfsleven en onder het publiek dat corruptie toeneemt. De anti-corruptieorganisatie doet zestien aanbevelingen om de integriteit in Nederland te waarborgen. Zo pleit Transparency International onder meer voor betere samenwerking tussen private en publieke sector bij de bestrijding van corruptie, versterking van de handhaving, een modernisering van de Wet openbaarheid van bestuur en het veiliger kunnen melden van misstanden door klokkenluiders. Ook zou er een register moeten komen waarin ministers en staatssecretarissen hun zakelijke en financiële belangen bekend maken. Integriteit aan de top is gewenst: bestuurders moeten elkaar veel meer aanspreken op integer gedrag. Dat vraagt om een cultuuromslag, in alle lagen van organisaties.