Amsterdam, 28 juli 2017 – De Spaanse premier Mariano Rajoy heeft woensdag onder grote belangstelling voor het proces rondom corruptieschandaal ‘Operación Gürtel’ zijn getuigenis afgelegd waarin hij voor de rechtbank ontkende op de hoogte te zijn geweest van de illegale financieringen van zijn partij. De politicus van de conservatieve Volkspartij Partido Popular (PP) was de eerste zetelende regeringsleider die in Spanje in de getuigenbank moest plaatsnemen.
Rajoy is getuige in de rechtszaak over grootschalige corruptie en fraude in de regio’s Madrid en Valencia, waar leden van zijn partij bij betrokken zouden zijn geweest. De campagnekas van de PP zou hebben geprofiteerd van de verduistering van grote geldbedragen. De Spaanse premier Mariano Rajoy ontkende woensdag voor de rechtbank op de hoogte te zijn geweest van de illegale financieringen van zijn partij in de zaak-Gürtel. Hij zou zich nooit om boekhoudkundige kwesties bekommerd hebben. “Mijn verantwoordelijkheid was van politieke aard”, klonk het.
De zaak-Gürtel
De zaak-Gürtel is een corruptieschandaal in Spanje waarbij tussen 2001 en 2009 op grote schaal malversaties werden gepleegd. Het justitiële onderzoek naar de zaak is anno 2016 nog niet afgerond, en onlangs zijn er weer nieuwe gegevens naar boven gekomen. De rechtszaak omvat meer dan dertig zakenlieden en politici, het overgrote deel afkomstig van Partido Popular (PP), een partij die op dit moment een minderheidskabinet vormt. In de zaak-Gürtel creëerde politici en zakenmensen een netwerk van bedrijven en transacties dat werd gebruikt om publiek geld wit te wassen, dat in hun handen was voor de uitbesteding van openbare opdrachten aan hun “partners” in de regering. De publieke gelden werden echter nooit gebruikt voor dergelijke doeleinden, maar kwamen terecht op bankrekeningen die zij in Zwitserland, Andorra, Panama of de Kaaimaneilanden hadden geopend.
Het schandaal is zo omvangrijk dat justitie heeft besloten de zaak op te splitsen in verschillende deelprocessen, waarbij in de eerste fase die in oktober 2016 van start is gegaan, de periode 1999-2005 zal worden behandeld. Dat is de tijd waarin het corruptienetwerk volgens de Spaanse justitie werd opgebouwd rond de PP in Madrid. Later werd het netwerk uitgebreid naar andere regio’s. Alleen al in de eerste fase van de zaak gaat het om fraude met zeker 120 miljoen euro aan overheidsgeld. Op de beklaagdenbank zitten 37 verdachten, onder hen zakenlui en voormalige leden van de PP die onder andere worden beschuldigd van omkoping, fraude, witwaspraktijken en belastingontduiking. Het nationale gerechtshof besloot in april 2017 Rajoy op te roepen als getuige. De hoorzitting die gisteren in Madrid plaatsvond werd rechtstreeks op nationale televisie uitgezonden. De Spaanse premier wordt zelf niet verdacht of beschuldigd van corruptie en vroeg zich tijdens zijn verhoor zelfs hardop af of er niet een verkeerde getuige was opgeroepen.
“Luís el cabrón”: Luis de schurk
Een van de hoofdpersonen in de zaak-Gürtel is Spaans politicus Luis Barcena, die tot 2009 penningmeester was op benoeming van Mariano Rajoy (premier van Spanje, hoofd van PP). In datzelfde jaar werd hij in verband gebracht en aangeklaagd in verband met de zaak-Gürtel. In 2010 werd het bewijsmateriaal in de zaak-Gürtel vrijgegeven, waaruit bleek dat Bárcenas, tezamen met andere belangrijke leden van de PP, verdacht werd van illegale financiering van de partijkas. In 2011 werd de zaak tegen Barcenas gesloten wegens gebrek aan bewijs, maar de Audiencia Nacional heropende de zaak een jaar later voor fiscale delicten en belastingontduiking. In 2013 werd bekend dat Barcenas bijna 50 miljoen euro op geheime rekeningen in Zwitserland te hebben gestald. De politicus kon de rechter niet uitleggen hoe hij aan dat geld was gekomen. Ook zou Barcenas gedurende 20 jaar verantwoordelijk zijn geweest voor het uitbetalen van illegale bonussen aan topbestuurders van de PP.
Spil in het schandaal: Correa a.k.a “Don Vito”
De spil in het schandaal is ondernemer Fransisco Correa, die PP-functionarissen smeergeld zou hebben betaald en in ruil contracten hebben gekregen voor de uitvoering van publieke opdrachten en de organisatie van evenementen. Het Openbaar Ministerie eist 125 jaar celstraf tegen Correa. Andere verdachten zijn ondernemers die vermoedelijk smeergeld hebben betaald en degenen die zich zouden hebben laten omkopen: voormalige burgemeesters, wethouders, regionale ministers van de PP. Ook de PP zelf staat terecht, als rechtspersoon.
De Spaanse premier kreeg ook vragen over zijn relatie met de twee hoofdbeklaagden in deze zaak: Francisco Correa en Luis Bárcenas. “Ik ken Correa helemaal niet. Misschien ben ik hem wel eens gekruist tijdens een event van de partij. Maar ik had nooit een relatie met hem”, stelde Rajoy die zijn handen bijna twee uur lang in onschuld waste. Rajoy wist met zijn getuigenis de andere politieke partijen niet te overtuigen. De oppositie riep Rajoy na afloop van de getuigenis op direct zijn ontslag bij de koning in te dienen.
Klokkenluider drijft Rajoy in het nauw
Mede dankzij Ana Garrido, voormalig ambtenaar en klokkenluider, kwam het corruptieschandaal aan het licht. In haar functie als ambtenaar van een Spaanse gemeente stuitte Garrido tien jaar geleden op de eerste aanwijzingen van illegale campagnefinancieringen van Partido Popular. In een interview vertelt zij: “Het is in Spanje normaal dat de automonteur vraagt of je wel of geen BTW wilt betalen. Maar ik was geschokt door de structuur en omvang van de politieke corruptie die ik zag.” Garrido zou gedurende haar ambtsperiode geregeld verteld zijn dat aanbestedingen naar specifieke bedrijven behoorden te gaan. “Dit was niet meer verdacht. Het was evident dat hier iets niet in de haak was”, aldus de klokkenluider. De aanklagers in de zaak-Gürtel pogen nu aan te tonen dat bij dergelijke constructies in ruil geld was betaald aan de Volkspartij.
Bij het aankaarten van de onregelmatigheden werd Garrido op kantoor tegengewerkt. Toen de zaak toch aan het licht kwam, werd ook haar naam bekend waardoor ze vele bedreigingen en intimidaties ontving. Hoewel de rechters haar voorbeeldige burgerschap roemde vanwege haar optreden als getuige in het gerechtelijk vooronderzoek, verhuisde Garrido noodgedwongen naar Costa Rica, waar zij als schoonmaakster aan het werk moest om rond te kunnen komen. Inmiddels is Garrido een klokkenluider van faam geworden, waardoor geen enkel bedrijf met haar in zee wil en ze financieel aan de grond is komen te zitten.
Hoewel sceptisch over de uitkomst is ze toch blij dat de zaak-Gürtel afgelopen najaar van start is gegaan. Volgens Garrido zullen kopstukken als Rajoy de dans naar alle waarschijnlijkheid ontspringen. Desalniettemin beginnen Spanjaarden volgens haar het probleem van corruptie wel steeds meer te onderkennen. Ook wordt er over betere bescherming voor klokkenluiders gesproken, in het bijzonder door de liberale partij Ciudadanos die bezig is met een wetsvoorstel. De klokkenluider zelf heeft met lotgenoten een platform gecreëerd waar klokkenluiders al anoniem melding kunnen doen van misstanden. “Ik wil dat burgers corruptie kunnen melden zonder dat hun leven geruïneerd wordt”, aldus Garrido.