WODC

Klokkenluider WODC: zorgen onafhankelijkheid onderzoek en meldangst

Lotte RooijendijkAlgemeen, Belangenverstrengeling, Feature, Klokkenluiders, Nationaal, Nieuws, Onderzoeken

Amsterdam, 23 januari 2018 – Medewerkers en oud-medewerkers van het onderzoeksinstituut Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum (WODC) zouden zich niet durven te wenden tot een door minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) ingesteld meldpunt. Dat stelde een klokkenluider en oud-medewerker van WODC maandag tegenover Nieuwsuur. De klokkenluider heeft in 2014 een interne melding gedaan over de politieke sturing op het WODC. Deze klacht kwam via een andere partij in handen van Nieuwsuur, die het vorige maand in de openbaarheid gebracht.

“Ik schrok nogal dat die was uitgelekt. Voor mij was het een afgesloten hoofdstuk”, aldus de klokkenluider. Zelf wilde de melder buiten de publiciteit blijven. Net voor het Kamerdebat van vanavond over deze kwestie, heeft de oud-medewerker van WODC toch besloten zich publiekelijk uit te spreken.

Vraagtekens bij onafhankelijkheid onderzoeken

De klokkenluider plaatst vraagtekens bij de drie onderzoeken die minister Ferdinand Grapperhaus van Justitie en Veiligheid laat doen naar het onderzoeksinstituut. Zo wordt in een onderzoek de wetenschappelijke standaard van twee rapporten getoetst, maar volgens de melder is aan de rapporten niet te zien “dat er op de achtergrond zo’n druk werd uitgeoefend”.

Eerder werd bekend dat er politieke druk zou zijn uitgeoefend op een onderzoek naar het wietbeleid van de regering. Volgens de klokkenluider werden onderzoeksvragen en conclusies aangepast. Ze noemt bijvoorbeeld het WODC-onderzoek naar de wietpas dat volgens het boekje is opgezet. Een analyse van alleen de rapporten lijkt haar daarom niet voldoende: “Ook de interne communicatie en de conceptversies van rapporten zijn relevant. Misschien zou de commissie zelfs terug moeten gaan naar de oorspronkelijke data.”
Minister Grapperhaus stelde in reactie hierop een meldpunt in waar (oud-)medewerkers van zijn ministerie terechtkunnen met meldingen over vermeende politieke beïnvloeding. De rapportages van het onderzoeksinstituut WODC, dat onafhankelijk hoort te zijn, gelden namelijk als gezaghebbend en hebben grote invloed op het Nederlandse beleid.

Angst om incidenten te melden

In de uitzending van Nieuwsuur gisteren stelde de oud-medewerker dat medewerkers en oud-medewerkers zich niet durven te wenden tot het meldpunt van WODC. Ze heeft van oud-collega’s vernomen dat ze “heel bang zijn om te melden”, onder meer omdat ze vrezen als “verrader” gezien te worden. “Een zegt bijvoorbeeld: ik werk nu bij dit ministerie en dat wil ik graag zo houden.”

De klokkenluider, die inmiddels met pensioen is, zei ook achteraf te hebben gehoord dat ze na de eerdere onthullingen van Nieuwsuur te maken heeft gekregen met repercussies. “Ik heb gehoord dat ik bij het WODC in een plenaire bijeenkomst zwart ben gemaakt en dat het instituut mij de rug heeft toegekeerd.”

De klokkenluider vraagt zich af wat het meldpunt zal opleveren, omdat zij weet dat mensen die met incidenten te maken hebben gehad “bang zijn om te melden”. Die angst is haar niet vreemd: “Zelf heb ik mijn zaak ook niet naar buiten durven brengen. Dat heeft iemand anders gedaan, in 2017.” Kamerleden hebben hun waardering uitgesproken voor de klokkenluider van WODC dat ze met haar verhaal naar buiten is gekomen.

Kamer ontevreden over aanpak WODC

Het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum – onderdeel van Justitie en Veiligheid – wordt al onderzocht, maar de Kamer vindt het niet genoeg. Vanavond is er in de Tweede Kamer een debat over de WODC-kwestie. De oppositiepartijen PVV, SP en GroenLinks hebben al laten weten te willen dat het onderzoeksinstituut wordt losgekoppeld van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Dat moet de onafhankelijkheid waarborgen van het instituut dat onderzoek doet naar justitiebeleid. Ook stelt de SP dat er direct maatregelen genomen moeten worden om klokkenluiders beter te beschermen.

Pieter van Vollenhoven reageerde na de uitzendig van Nieuwsuur op de onhankelijkheid van het WODC: “We moeten wettelijk vastleggen wat onafhankelijkheid precies betekent. Een protocol of een gedragscode stelt in mijn beleving niets voor. Daar wordt net zo makkelijk van afgeweken. Alleen als je de wet gaat overtreden, wordt het iets anders.” Van Vollenhoven ziet het als een structureel probleem dat vaker voorkomt bij “onafhankelijke” onderzoeken.