Amsterdam, 23 februari 2018 – De handel in en het betalen met cryptovaluta is op zich legaal. Vanwege een gebrek aan regulering en toezicht wordt de digitale valuta echter veelvuldig gebruikt als betaalmiddel in het criminele circuit. Een recentelijk gepubliceerd rapport door Europol stelt dat meer dan 40 procent van de online transacties voor illegale doeleinden Bitcoins en cryptomixers gebruikte. Financiële onderzoekers stellen dat vooral het mixen van cryptovaluta een ernstige bedreiging vormt voor financiële integriteit.

Door de zogeheten blockchain, waarin informatie wordt opgeslagen over de crypto-accounts die bij een transactie betrokken zijn, is de identiteit van koper en verkoper achteraf vaak eenvoudig te achterhalen. Wie toch anoniem wil blijven, kan echter gebruik maken van een simpele oplossing: de cryptomixer. De cryptomixer is een service die wordt aangeboden om identificeerbare of “besmette” cryptovaluta met andere te vermengen. De tool, die ook gemakkelijk via Google en andere zoekmachines te vinden is, is een soort digitale grabbelton waar verschillende eigenaren hun cryptovaluta ingooien en daar vervolgens willekeurige ‘schone’ cryptovaluta voor terug krijgen. Hierdoor gaat de oorsprong van de valuta verloren en wint de nieuwe eigenaar aan anonimiteit – een doorn in het oog van het Openbaar Ministerie en de FIOD.

Meer inspanningen nodig om cryptovaluta te volgen

De handel in cryptovaluta is niet gereguleerd en staat niet onder toezicht van aangewezen financiële toezichthouders. Het elektronische geld heeft geen centrale administratie of bank en geen centraal of nationaal toezicht. De opsporingsdiensten en handhavers zijn zich er van bewust dat het gebrek aan toezicht en regulering van de cyrptovaluta niet helpt bij het bestrijden van witwassen of andere criminele activiteiten.

Tijdens een recente cryptocurrency-workshop in Den Haag (hoofdkantoor Europol) bespraken financiële onderzoekers van Interpol en Europol-organisaties uit meer dan 30 landen maatregelen om het misbruik van cryptovaluta door criminelen te bestrijden.

Nieuwere cryptovaluta zoals Cloakcoin, Dash, PIVX en Zcoin hebben mixdiensten ingebouwd als onderdeel van hun blockchain-netwerk. De cryptovaluta van Monero biedt anonimiteit zonder mixdiensten vanwege het op privacy gerichte ontwerp, waarbij zogenaamde “ring handtekeningen” worden gebruikt om de hele blockchain veilig en niet-traceerbaar te houden. Deze handtekeningen zorgen ervoor dat een transactie gemengd wordt met een ring van andere transacties en daardoor volledig ontraceerbaar is.

Op de workshop drongen Interpol en Europol aan op meer inspanningen om cryptovaluta te volgen met privacy- of mengelingsfuncties, omdat de digitale valuta anti-witwaspraktijken en wetshandhavingsinstanties belemmeren. Ewald Nowotny, lid van de Europese Centrale Bank (ECB), zette deze oproep nog wat kracht bij en stelde dat het onderzoek naar financiële instellingen voor naleving van de anti-witwasrichtlijn (AML) en Know Your Customer (KYC)-normen “absurd” is terwijl de sluizen van cryptovaluta open zijn.

FIOD pleit voor erkenning cryptomixer als indicator witwassen

De onderzoeksgroep van de Nederlandse belastingdienst – de FIOD – wil de lat voor vervolging van het gebruik van cryptovaluta zonder vergunning verlagen. Als onderdeel van die inspanning streeft de FIOD en het OM ernaar om mengdiensten erkend te krijgen als indicatoren voor het witwassen van geld, waarbij verondersteld wordt dat gebruikers van mengdiensten schuldig zijn.

“Het onderzoek heeft […] aangetoond dat het Dark Web geen anonimiteit garandeert en dat de FIOD ook hier het recherchewerk kan doen.’ Om het hen makkelijker te maken pleiten de opsporingsdiensten ervoor om de criminele handel in bitcoins en het gebruik van bitcoinmixers op te nemen in de lijst van witwasindicatoren. Met hulp van deze indicatoren mogen rechercheurs een onderzoek tegen mogelijke verdachten beginnen zonder dat er een redelijk vermoeden van schuld hoeft te worden aangetoond”, aldus de FIOD en het OM.

De Europese Unie (EU) is vorig jaar begonnen met het aanscherpen van wetten die zien op cryptovaluta. Op 20 december 2017 kwamen het Europees Parlement en de Europese Raad overeen om de EU-anti-witwasrichtlijn te wijzigen. Door deze wijziging worden virtuele platforms en portefeuilles voor valuta-uitwisseling onderworpen aan vereisten die ook van toepassing zijn op uiteindelijke belanghebbenden (UBOs).

Nederland in top 5 digitale economie

Nederland behoort tot de top vijf van landen ter wereld op het gebied van digitale economieën dankzij de Nederlandse blockchain-actieagenda, die de drijvende kracht was voor de innovatieve toepassing van blockchain-technologie in Fintech en bij de overheid.

De grootste Nederlandse banken, die meer dan 90 procent van de Nederlandse retailbankmarkt beheren, zijn allemaal betrokken bij het verkennen van de implementatie van blockchain-technologie op verschillende onderdelen van hun activiteiten. ABN Amro en Rabobank traden toe tot het zogenaamde SWIFT-project voor wereldwijde betalingsinnovatie om te onderzoeken of blockchain-technologie banken kan helpen verbeteren en grensoverschrijdende betalingen versnellen. ING heeft in samenwerking met Calypso en het R3-consortium met succes het blockchain-gedreven handelsplatform voltooid en heeft blockchaintechnologie getest voor onder meer leningen, betalingen, financiële markten en KYC-procesoplossingen.

Toch weigeren de meeste van deze banken – ABN Amro, ING, Rabobank, de Volksbank en Aegon-dochter Knab – ondernemers actief de cryptovaluta-wereld zakelijke rekeningen te laten openen vanwege “te grote compliancerisico’s”. Alleen online bank Bunq maakt het voor cryptovaluta-bedrijven mogelijk om onder bepaalde voorwaarden rekeningen te openen.

Het blockchain bedrijf Chainalysis, een start-up, richt zich op het tegengaan van het witwassen van geld en fraude in de wereld van cryptovaluta. De in eigen huis ontwikkelde softwareoplossing van het bedrijf markeert verdachte activiteiten in verband met elk digitaal valuta-adres en biedt wetshandhavers een reeks onderzoeksinstrumenten. Het verdeelt blockchain-activiteiten in verschillende categorieën, zodat banken de risico’s van het zakendoen met bepaalde klanten kunnen beoordelen. De technologie zou er mogelijk toe kunnen bijdragen dat meer overheidsinstanties en banken zich openstellen voor cryptovaluta en er dus ook meer toezicht komt op het digitale geld.