Amsterdam, 6 maart 2024 – Klokkenluiders komen vanaf 1 februari 2024 in aanmerking voor gesubsidieerde rechtsbijstand en/of mediation. De Rijksoverheid heeft samen met het Huis voor Klokkenluiders hiervoor een regeling getroffen, die in samenwerking met de Raad voor Rechtsbijstand zal worden uitgevoerd. Hiermee hopen zij de meldingsbereidheid bij potentiële melders te vergroten.

De Wet bescherming klokkenluiders (hierna: Wbk) heeft als doel het beschermen van klokkenluiders en het bijdragen aan het oplossen van misstanden. Na de evaluatie van de Wbk in 2020, werd geconcludeerd dat juridische en psychosociale ondersteuning voor de melder van groot belang zijn om de stap te durven nemen een melding van misstand te doen.

Naar aanleiding hiervan komen klokkenluiders sinds 1 september 2022 in aanmerking voor psychosociale ondersteuning bij Slachtofferhulp Nederland na doorverwijzing van de afdeling Advies van het Huis voor Klokkenluiders. Nu komt daar ook de juridische ondersteuning via de Raad voor Rechtsbijstand bij. Dit is geregeld in de Subsidieregeling rechtsbijstand Wet bescherming klokkenluiders (hierna: de regeling).

Hoe werkt de rechtsbijstand?

De afdeling Advies van het Huis voor Klokkenluiders (hierna: het Huis) beoordeelt op basis van informatie verstrekt door de (potentiële) melder of er sprake is van een redelijk vermoeden van een misstand zoals bedoeld in de Wbk. Als dat het geval is, krijgt de (potentiële) melder een dienstverleningsbrief waarmee gebruik gemaakt kan worden van het Huis. Vervolgens kan een verwijzingsbrief naar de Raad van Rechtsbijstand worden afgegeven als het Huis tot de conclusie komt dat rechtstand en/of mediation van noodzaak is wegens mogelijke benadeling of strafbaarstelling als gevolg van de melding. De regeling is niet alleen voor (potentiële) melders, maar ook voor betrokken derden en degenen die de melder bijstaan. Voor hun allen geldt bij de toekenning van de rechtsbijstand geen inkomens- en vermogenstoets en wordt er ook geen eigen bijdrage gevraagd.

Klokkenluiders in het maatschappelijk belang

Staatssecretaris Van Huffelen (Koninkrijksrelaties en Digitalisering) is tevreden met de regeling voor kosteloze rechtsbijstand voor (potentiële) melders: “Een klokkenluider meldt namelijk iets in het maatschappelijk belang en mag er daarom niet alleen voor staan”. Het kost tenslotte ook moed om een misstand aan te kaarten, en (potentiële) melders lopen daarbij het risico dat hun melding binnen de organisatie niet goed wordt opgepakt. Daarom is het belangrijk dat deze regeling de drempel verlaagt en daarmee de meldingsbereidheid verhoogt.

Wat zijn de volgende stappen?

De regeling kent voorlopig een looptijd van vier jaar en zal na twee jaar worden geëvalueerd. De resultaten van de evaluatie moeten de effectiviteit van de regeling aangeven. Op basis hiervan wordt verder bepaald hoe de juridische ondersteuning voor klokkenluiders het beste kan worden ingericht.

In het verleden heeft TI-NL gepleit voor een apart fonds voor (psychosociale en) juridische ondersteuning voor alle klokkenluiders. Uit de praktijk blijkt namelijk dat rechtsbijstand niet altijd voldoet aan de complexiteit van klokkenluiderszaken. Wij hopen dat deze nieuwe regeling ruimte zal creeëren voor een brede en gedegen juridische ondersteuning voor (potentiële) melders die in het maatschappelijk belang misstanden willen aankaarten en daarmee mogelijk in de problemen komen. Voor dit doeleinde hoopt TI-NL dat er voldoende capaciteit en expertise vrij wordt gemaakt vanuit de Raad voor Rechtsbijstand.

Wil jij TI-NL ondersteunen in haar strijd voor klokkenluidersbescherming, politieke integriteit en een samenleving vrij van corruptie? Word dan lid, of steun ons via een donatie: