Amsterdam, 13 november 2019 – Een nieuwe ontwikkeling in de grote 1MDB-corruptiezaak: de Maleisische zakenman Jho Low moet 1 miljard US dollar terugbetalen van wat hij heeft verduisterd uit het Maleisische staatsfonds. Transparency International roept de VS op de gevorderde activa terug te geven aan het Maleisische volk. Net zoals Nederland het geld dat Nederland heeft ontvangen na het Vimpelcom-schandaal terug moet geven aan de bevolking van Oezbekistan.
Op 30 oktober kondigde het Amerikaanse ministerie van Justitie (DoJ) aan dat het een overeenkomst met Jho Low en zijn familie heeft bereikt. Ze gaan 1 miljard US dollar terugbetalen. Dit geld is naar verluidt afkomstig van fondsen verduisterd uit 1 Malaysia Development Berhad (1MDB), het ontwikkelingsfonds van Maleisië, en witgewassen via financiële instellingen in verschillende rechtsgebieden. Jho Low speelt een centrale rol in het 1MDB-schandaal. Eerder al is 234 miljoen euro in beslag genomen bij de arrestatie van oud-premier Razak van Maleisië, de oprichter van 1MDB.
Terugvorderingen 1MDB moeten naar Maleisië
De waarde van de teruggevorderde activa in de zaak tussen het Amerikaanse ministerie van Justitie en Jho Low moet op een transparante en verantwoordelijke manier worden teruggegeven aan Maleisië, zodat het Maleisische volk hiervan profiteert. Dr. Muhammad Mohan, president van Transparency International Maleisië, zegt: “1MDB was bedoeld om de bevolking van Maleisië ten goede te komen, maar meer dan 4,5 miljard US dollar van zijn rijkdom lijkt te zijn verduisterd – veel daarvan werd besteed aan luxe goederen en onroerend goed over de hele wereld. Hoewel we het Amerikaanse ministerie van Justitie dankbaar zijn voor het aandringen op terugvordering van deze activa, hopen we oprecht dat het Maleisische maatschappelijk middenveld wordt betrokken bij het proces van teruggave aan Maleisië en toezicht op het gebruik ervan. Er mag geen kans zijn dat het teruggestorte geld opnieuw wordt gestolen. We hopen ook dat corrupte ambtenaren die middelen van 1MDB hebben verduisterd, in alle relevante rechtsgebieden strafrechtelijk vervolgd zullen worden.”
Transparency International verwijst hiervoor ook naar de tien principes die volgden uit het Global Forum on Asset Recovery (GfAR), georganiseerd door de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk in december 2017. Principes 4 en 10 roepen op tot transparantie en verantwoording en betrekken van niet-gouvernementele stakeholders in de terugkeer van activa die in corruptiezaken zijn geconfisqueerd.
Ook Goldman Sachs is al jaren met de Maleisische overheid verwikkeld in een dispuut over het 1MDB-staatsfonds. De zakenbank zou namelijk 600 miljoen US dollar hebben verdiend aan adviezen bij de uitgifte van 6,5 miljard US dollar aan obligaties door 1MDB in 2012 en 2013. Volgens Mahathir Mohamed, de huidige premier van Maleisië, hebben Goldmans verkeerde adviezen zijn land ongeveer 7,5 miljard US dollar gekost. Die wil hij terug. Afgelopen vrijdag bleek dat Mohamed een aanbod van Goldman om iets minder dan 2 miljard US dollar terug te betalen, heeft afgewezen.
Ook Nederland moet Vimpelcom-geld teruggeven
Ook Transparency International Nederland roept de Nederlandse regering op stappen te zetten richting verantwoorde repatriëring van illegaal verkregen activa. In juli van dit jaar publiceerde TI-NL een green paper over dit onderwerp. Hierin wordt onder andere beschreven dat landen als Zwitserland, de VS, het VK en – aan de ontvangende kant – Nigeria momenteel het voortouw nemen. Ook in Nederland bestaan echter situaties waarbij verantwoorde repatriëring een rol zou kunnen spelen, bijvoorbeeld wanneer schikkingen worden getroffen die (deels) betrekking hebben op illegaal verkregen activa uit het buitenland. Een voorbeeld hiervan is de zaak waarbij VimpelCom een schikking heeft getroffen met het Openbaar Ministerie.
VimpelCom is een Noors-Russische leverancier van telecommunicatiediensten die gevestigd is in Bermuda, maar sinds 2010 hoofdkantoor houdt in Amsterdam. Uit strafrechtelijk onderzoek door de FIOD onder leiding van het OM kwam naar voren dat VimpelCom via een brievenbusmaatschappij steekpenningen heeft betaald aan de dochter van president Islam Karimov van Oezbekistan. De steekpenningen werden betaald in verband met VimpelCom’s verkrijging van telecommunicatielicenties voor 3G- en LTE-frequenties. Begin 2016 trof het OM een eerste schikking met VimpelCom. Het OM heeft in totaal zo’n 400 miljoen euro ontvangen via schikkingen met VimpelCom.
TI-NL benadrukt dat enkel het feit dat Nederland in deze zaak rechtsmacht heeft, niet betekent dat Nederland per definitie ook recht heeft op al het geld dat voortkomt uit de handhavende activiteiten. Op zijn minst een deel van het ontvangen geld behoort van oorsprong toe aan het land van herkomst of de slachtoffers, in dit geval de Oezbeekse bevolking.