Amsterdam, 17 mei 2017 – Gisteren verscheen een rapport van Changerism, een interdisciplinaire denk- en doetank die zich specialiseert in complexe duurzaamheidsvraagstukken, over de invloed van de olie- en gas-industrie op wetenschappelijk onderzoek van de Rotterdam School of Management.
De grootste faculteit van de Erasmus Universiteit, de Rotterdam School of Management (RSM) is zeer innig verstrengeld met fossiele energiebedrijven als Shell en faciliteert zo klimaatverandering. Dat is de voornaamste conclusie van een verschenen onderzoek dat is uitgevoerd door Changerism. Het rapport onthult onder andere dat Shell en RSM contractueel hebben vastgelegd dat het bedrijf studentenprofielen en curricula mag beïnvloeden. Ook heeft Shell medezeggenschap over RSM’s strategie en vinden er jaarlijks diners plaats waar RSM’s activiteiten worden afgestemd met het olie- en gasbedrijf.
Invloed bedrijfsleven op wetenschappelijk onderzoek
Deze banden beïnvloeden ook de inhoud en richting van het door de universiteit verrichtte onderzoek. RSM voerde onderzoek uit voor NAM, Shell, GasTerra en GDF Suez (Engie) met als doel bij te dragen aan een “breed gedragen ‘license to operate’ van de gassector”, in antwoord op weerstand tegen gaswinning in Nederland. Shell betaalde RSM ook voor onderzoek waarin geadviseerd werd om belastingdruk op multinationals te verlagen. Later heeft één van de auteurs, RSM professor Henk Volberda, de overheid met succes opgeroepen tot verregaande belastingverlagingen. Hij deed deze oproep mede op grond van dit onderzoek, zonder te vermelden dat daarvoor was betaald door multinational Shell.
Vatan Hüzeir, directeur Changerism en hoofdauteur van het rapport ‘A pipeline of ideas’: “[D]e verregaande vervlechting tussen de wetenschap en het bedrijfsleven [ondermijnt] de maatschappelijke functie van universiteiten en hun onafhankelijkheid. Wij vragen de Erasmus Universiteit en andere instellingen om kritisch te kijken naar hun banden met de fossiele energie industrie in het licht van de urgentie van klimaatverandering.”
Meer in het algemeen is het zorgwekkend dat door financiering invloed uitgeoefend kan worden op wetenschappelijk onderzoek. Kern van wetenschappelijk onderzoek is dat het objectief is. Indien sponsoren hun stempel op onderzoek kunnen drukken, helemaal wanneer deze stempel met onzichtbare inkt is gedrukt, is dat een kwalijke zaak. Het is een manier om media, politiek en samenleving te beïnvloeden (lobby): wanneer een hoogleraar of universiteit een onderzoek presenteert, bestaat de neiging dit voor waar aan te nemen. Noreena Hertz bespreekt dit verschijnsel in een boeiende TED Talk, waarin ze uitlegt dat een deel (dat de individuele besluitvorming stuurt) van ons brein uitschakelt zodra een expert aan het woord is. Duidelijkheid over financiering en belangen van bijvoorbeeld de private sector helpt lezers van dergelijke onderzoeken kritisch te blijven denken.
Lobbywatch NL: maak belangen en financiering transparant
LobbyWatch NL wil dat de overheid maatregelen neemt tegen situaties waarin bedrijven anoniem een vinger in de pap hebben bij universiteitsonderzoek. Volgens Lobbywatch NL woordvoerder Niels Jongerius toont het rapport van Changerism aan dat nú overheidsmaatregelen nodig zijn. Jongerius: “Dit rapport laat zien dat het bedrijfsleven onder meer via de sponsoring van onderzoek door universiteiten een effectieve lobby voert, zonder daar transparant over te zijn. Lobbywatch NL wil dat er openheid komt over geldstromen van bedrijven aan universiteiten en onderzoeksprogramma’s. Daarnaast moeten bijbanen van de onderzoekers in het bedrijfsleven openbaar worden gemaakt.”
Overheidsbeleid is vaak gebaseerd op universitair onderzoek. Als dat onderzoek de belangen van de meebetalende maar anonieme bedrijven dient, is er een risico dat overheid en maatschappij op het verkeerde been gezet worden. Het rapport ban Changerism laat zien dat de fossiele industrie op de Rotterdam School of Management van de Erasmus Universiteit een grote invloed uitoefent. De studie onderstreept volgens Lobbywatch NL de noodzaak voor regels over lobbyactiviteiten, ook als die via universiteiten verlopen. Jongerius: ‘Een voorbeeld uit het rapport is het door Shell gefinancierde onderzoek, uitgevoerd door de Rotterdam School of Management, dat de overheid adviseerde om de belastingdruk voor multinationals te verlagen. De studie vermelde de sponsoring van Shell niet, zoals de gedragscode over bedrijfssponsoring van universiteiten wel aanbeveelt. Het advies in het rapport waar Shell aan meebetaalde en waarin werd gepleit voor een verlaging van de belastingdruk werd opgevolgd door de regering. Dit bewijst niet perse de beslissende invloed van Shell, maar toont wel aan dat bindende regels nodig zijn die door een onafhankelijke toezichthouder worden gecontroleerd.’
Lobbywatch NL is een coalitie van maatschappelijke organisaties die zich inzet voor eerlijke en transparante lobby in Nederland. In December 2016 bracht Lobbywatch NL een onderzoek uit naar de besluitvorming rond de toelating van Glyfosaat op de Europese markt. Ook daarbij speelde de macht van multinationals op onderzoek een belangrijke rol. Naast openheid over lobby via onderzoek doet Lobbywatch NL aanbevelingen om meer transparantie en betere regulering van lobbyactiviteiten te bewerkstelligen.
De stuurgroep van Lobbywatch NL bestaat uit Transnational Institute (TNI), foodwatch, Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO), Transparency International Nederland (TI-NL) en Milieudefensie. Enkele andere organisaties hebben zich aangesloten bij de coalitie: Meer Democratie en Greenpeace.