Amsterdam, 23 mei 2017 – Donald Trump is deze week voor het eerst als President van de Verenigde Staten in het buitenland op bezoek. De eerste stop was niet het Verenigd Koninkrijk of elders in Europa, niet ergens in Azië, ook niet in buurlanden Canada of Mexico. Het eerste station van Air Force One tijdens de buitenlandse reis was Saoedi-Arabië. Deze keuze is interessant omdat Trump zich de afgelopen maanden regelmatig met islam-bashing heeft bezig gehouden. Van deze retoriek was in de woestijnstaat niets meer te horen. Maar veel belangrijker is het feit dat de Amerikaanse president een wapendeal met de Saoedi’s heeft gesloten ter waarde van ongeveer 98 miljard euro. Lees in dit stuk welke corruptierisico’s deze deal met zich meebrengt.
TI-NL heeft al eerder uiteengezet waarom President Trump een bedreiging voor de Amerikaanse en wereldwijde corruptiebestrijding is. De Verenigde Staten hebben een indrukwekkende en voorbeeldige track record wat corruptiebestrijding, handhaving en het stellen van ethische en anticorruptie standaards betreft. Met strenge wetten en regelgeving, en het afgelopen decennia ook effectieve handhaving, was de VS de afgelopen periode hét toonbeeld van een open en ethische overheid. Trump maakt aan dit imago nu een einde. Dit heeft met name te maken met Trump’s talrijke belangenconflicten, nepotisme en handelingen uit puur eigenbelang. Het recent bezoek in Saoedi-Arabië en de aldaar gesloten wapendeal illustreren deze ontwikkeling en laten zien hoe de Amerikaanse president onverbloemd bezig is met zaken doen in plaats van politiek bedrijven. Dat is zorgwekkend. Wapenhandel en corruptie zijn niet van elkaar te scheiden. Daarnaast heeft Trump met de deal laten zien dat hij aan de kant van de wapenindustrie staat. In ruil daarvoor heeft hij mogelijk toekomstige steun in de vorm van campagnefondsen binnengehaald.
Internationale wapenhandel en corruptie gaan hand in hand
Volgens Andrew Feinstein, auteur van het onderzoeksboek The Shadow World, inside the Global Arms Trade uit 2011, is wapenhandel goed voor 40 procent van alle handelsgerelateerde corruptie in de wereld. Hij kan zich geen wapendeals voorstellen waarbij corruptie geen rol speelt. Volgens het voormalig Zuid-Afrikaans parlementslid worden in het kader van vrijwel elke wapendeal wetten overtreden en smeergeld betaald. In een interview op NPO 2 uit 2012 maakte Feinstein ook duidelijk dat de donkere kant van de internationale wapenhandel niet beperkt is tot landen waar oorlog heerst of de lokale bevolking door een corrupt regime wordt onderdrukt. Hij laat bijvoorbeeld zien dat ook Nederland, al dan niet direct, betrokken is. Nederland is een doorvoerland en facilitator met de Rotterdamse haven en luchthaven Schiphol als veel gebruikte logistieke knooppunten.
In een interview met NRC van vorige week geeft Feinstein zijn mening over de meest recente aflevering in de thriller die wapenhandel heet. Volgens hem is de deal tussen Trump en Saoedi-Arabië een ‘soort open overeenkomst […] voor leveranties van munitie om boven Jemen af te werpen, voor training, surveillancesystemen en gevechtsvliegtuigen’. De nieuwe Amerikaanse president breekt dus meteen met de lijn van vorige president Obama, die wapenleveringen aan de Saoedi’s officieel opschortte vanwege mensenrechtsschendingen in de oorlog met Jemen. Door de timing van deze deal wordt nu duidelijk dat Trump zaken doen in een met corruptie doordrenkte industrie de prioriteit geeft ten opzichte van het beschermen van mensenrechten.
Wapendeal Saoedi-Arabië een investering in politieke toekomst
Zo afkeurenswaardig ook, het voorgaande verrast niet als men de eerste maanden van Trump’s aanstelling als president heeft gevolgd. Feinstein noemt echter wel iets in het interview met NRC dat nog niet lang en breed is besproken in de media. Volgens de Zuid-Afrikaanse wapenhandel-expert toont de zakendeal in Saoedi-Arabië niet alleen aan dat Trump ontdekt heeft hoe lucratief de wapenhandel voor Amerika is. Kennelijk is Trump nu al bezig zich van toekomstige campagnefondsen te verzekeren door de kant van de Saoedi’s te kiezen. Mocht Trump de eerste vier jaar van zijn presidentschap overleven en zich weer verkiesbaar stellen, dan is het volgens Feinstein een lucratief voordeel als hij de wapenindustrie tot vriend heeft. ‘In de VS is smeergeld tot op zeker hoogte legaal — ze noemen het daar campagnefinanciering’, legt Feinstein uit. Op het eerste gezicht is de financiële lobby en campagnesteun vanuit Wall Street weliswaar veel groter in de VS. Dat komt ook voort uit de openbare bronnen over steun aan politieke partijen en is bij elke verkiezing weer een zorg op zich. De wapenlobby werkt veel meer achter de schermen en in het donker. Zodra de ‘nationale veiligheid’ in het geding is, mag veelal met geheimhouding worden gewerkt. Daarom zijn de gegevens over de bedragen die de wapenindustrie schenkt vaak niet zichtbaar. In hoeverre de wapenindustrie dus mogelijk politieke ontwikkelingen mede bepaalt is moeilijk te achterhalen. Des te belangrijker dat er onderzoekers als Andrew Feinstein zijn.
De gebeurtenissen tijdens het bezoek van Donald Trump aan Saoedi-Arabië zijn dus niet alleen zorgwekkend vanwege de verlaging van de ethische standaards door de Amerikaanse president. De indruk die hij wekt is er een van impliciete tolerantie van mensenrechtsschendingen. Misschien nog belangrijker te constateren is, dat Trump met de wapendeal van ongeveer 98 miljard euro ook in zijn eigen politieke toekomst heeft geïnvesteerd. De belangenconflicten blijven maar toenemen.