Amsterdam, 12 april – De regering van Zuid-Afrika heeft deze week abrupt een eind gemaakt aan de twee maanden durende noodtoestand die was afgekondigd vanwege de verslechterende energiecrisis in het land. Er was veel kritiek op de noodtoestand vanuit het maatschappelijk middenveld. Zij waarschuwden dat versoepelde regelgeving voor aanbestedingen het staatsenergiebedrijf Eskom en het gebrek aan transparantie dat hierdoor ontstaat corruptie zou verergeren.
De ontwikkelingen leidde tot flinke maatschappelijke opschudding. Zo is na massale publieke verontwaardiging de regering ook teruggekomen op een vrijstelling die aan Eskom was verleend om onregelmatige uitgaven niet te hoeven melden in zijn jaarrekening. Het bedrijf wordt al langer achtervolgd door corruptieschandalen. Eerder dit jaar gaf de toenmalige CEO van Eskom een interview waarin hij beweerde dat hooggeplaatste functionarissen betrokken waren bij het ‘plunderen’ van de energieleverancier. Hierdoor zou er maandelijks ongeveer $55 miljoen verloren gaan als gevolg van verspilling en diefstal van de verouderde kolencentrales.
“Load shedding”
Ondertussen komt “load shedding” regelmatig voor in Zuid-Afrika. Load shedding is het opzettelijk onderbreken van de stroomvoorziening in verschillende delen van het distributiegebied om te voorkomen dat het elektriciteitsnet crasht. Dit komt steeds frequenter voor en duurt soms wel 12 uur per dag.
Een rechtvaardige transitie naar duurzame energie wordt in het algemeen gezien als een oplossing om de groeiende stedelijke gebieden van Zuid-Afrika van stroom te voorzien. Dit kan echter niet zolang de diensten van het staatsbedrijf worden geteisterd door corruptie. Dit probleem reikt veel verder dan alleen Eskom.
Stedelijke corruptie
Problemen met corruptie komen niet alleen in Zuid-Afrika voor. Over het gehele continent neemt verstedelijking in hoog tempo toe. Tegen 2050 zullen naar verwachting maar liefst 950 miljoen mensen in steden wonen. Die enorme groei maakt de kruising tussen besluitvorming in de publieke sector en private belangen vaak beladen met stedelijke corruptie – corrupte praktijken die bestaan binnen systemen van stedelijk grondbeheer. Een verontrustend voorbeeld hiervan is een recente zaak in Zuid-Afrika, waar overheidsfunctionarissen huizen voor gezinnen met een laag inkomen in de stad Bloemfontein overnamen en ze verhuurden voor eigen gewin.
Terwijl megasteden zoals Lagos, Johannesburg of Nairobi regelmatig de krantenkoppen halen, vindt de meeste stedelijke groei plaats in kleine en middelgrote steden. Deze snelle expansie is vaak ongecontroleerd, waardoor de middelen van de gemeenten onder druk komen te staan en mensen zonder basisvoorzieningen of onderdak komen te zitten. Hoewel stedelijke corruptie zeker niet uniek is voor Afrika, krijgt het fenomeen in het hele continent voet aan de grond vanwege verouderde planningswetten, lokale overheden met te weinig middelen en een tekort aan professionele stedenbouwkundigen.
Transparency International biedt steun
Afrikaanse stedenbouwkundigen spelen een steeds grotere rol in de ontwikkeling van snelgroeiende steden, maar ze voelen zich vaak slecht toegerust om de alomtegenwoordige corruptie aan te pakken die de vooruitgang belemmert.
Om aan deze eisen te voldoen, heeft Transparency International samengewerkt met het African Centre for Cities om een gids te ontwikkelen voor professionele stedenbouwkundigen en stedenbouwkundigen in opleiding, welke gisteren is gelanceerd. Deze gids is specifiek gericht op het begrijpen en aanpakken van corruptie in Sub-Saharaanse steden en is uitgebreid behandeld met stedenbouwkundigen en ontwikkelingsdeskundigen uit de regio.
Om groeiende Afrikaanse steden van elektriciteit te blijven voorzien en stedelijke omgevingen te bieden die transparant, verantwoordelijk en eerlijk zijn voor iedereen, is gezamenlijke inspanning vereist van de betreffende regeringen, het maatschappelijk middenveld en stedenbouwkundigen om corruptie aan te pakken.
