Amsterdam, 29 december 2016 – Een nieuwe studie van de Universiteit van Iowa wijst uit dat financiële fraude bij bedrijven aanzienlijk vermindert in de jaren nadat klokkenluiders naar buiten zijn gekomen met informatie die misstanden aan de kaak stellen binnen de bedrijfsvoering. Het is voor het eerst dat de relatie tussen de melding van misstanden en het terugdringen van fraude zo duidelijk wordt aangetoond. Klokkenluiders worden steeds meer gezien als een manier om het tekort aan toezichthouders te versterken in hun toezicht op de uiteenlopende en complexe bedrijfstakken.
Desalniettemin zijn de kosten van het melden van een misstand voor klokkenluiders nog altijd hoog. Ze worden vaak geconfronteerd met vergelding van hun werkgevers en zijn niet in staat om een nieuwe baan te vinden, omdat ze zijn verworpen in hun branche. Deze zeer reële gevaren onderstrepen het belang van het recente onderzoek van Jaron H. Wilde, een assistent-professor aan de Universiteit van Iowa die onderzoek deed naar de impact van meldingen misstanden op bedrijven. Hij vond een scherpe en blijvende daling van financiële misstanden bij bedrijven die onderworpen zijn aan klokkenluidersonderzoeken.
Toename melding klokkenluiders
In de Verenigde Staten is het aantal klokkenluidersprogramma’s die premies toekennen aan personen die tips geven over fraude gegroeid in de afgelopen jaren. Ook de incidentie van het melden van misstanden lijkt enorm toe te zijn genomen. Zo kreeg het klokkenluidersprogramma van de Securities and Exchange Commission (SEC) in 2016 4218 meldingen binnen, een stijging van 40 procent ten opzichte van het aantal in 2012. De SEC heeft $100 miljoen aan 37 klokkenluiders uitgereikt sinds de oprichting van het programma in 2011. Volgens de organisatie hebben handhavingsacties voortkomende uit de meldingen van de klokkenluiders geleid tot bijna $900 miljoen aan financiële vergoedingen, waarvan een groot deel naar verongelijkte investeerders ging.
Melding klokkenluiders afschrikwekkende werking op bedrijven
Tot op heden was de impact van de melding van klokkenluiders op bedrijfspraktijken minder duidelijk. Terwijl wetenschappelijk onderzoek naar klokkenluiders hielp het wangedrag bij bedrijven te identificeren, werd niet veel gedaan om vast te stellen of deze moedige daden een afschrikwekkende werking hebben op bedrijven. Door een steekproef van bedrijven te nemen waarbij meldingen van misstanden waren gedaan door klokkenluiders kon de onderzoeker ondervinden of deze resulteerden in betekenisvolle verbeteringen in het gedrag binnen deze bedrijven. “Wat gebeurt er met een bedrijf nadat het een doelwit was van een bewering van een klokkenluider? Worden ze minder agressief in hun financiële verslaggeving en fiscale gedrag?”
Geanalyseerde data
De gegevens geanalyseerd in de studie zijn afkomstig van open dataverzoeken aan de Occupational Safety and Health Administration, een eenheid van het ministerie van Arbeid, verantwoordelijk voor de berechting van vergeldingsgevallen van werknemers, onder de Sarbanes-Oxley-wet. Deze wet is vastgesteld in 2002 en was een reactie op de boekhoudfraude bij Enron, WorldCom en andere bedrijven. De wet geeft een betere bescherming voor werknemers die melding maken van fraude binnen een bedrijf door de toewijzing van strafrechtelijke sancties voor vergelding tegen de melders. De onderzoeker analyseerde gevallen van werknemersvergelding bij 317 beursgenoteerde bedrijven in de Verenigde Staten. Hij onderzocht veranderingen in de financiële verslaggeving van elk bedrijf in een periode van 2003 tot en met 2010, vóór de vermeende misstand en na de vermeende misstand, waarna de resultaten werden vergelijken met overeenkomstige veranderingen bij een controlegroep.
De studie concludeerde dat “naar aanleiding van de beschuldigingen, hebben bedrijven waar klokkenluiders een misstand aan de kaak hebben gesteld, aanzienlijk meer kans op een afname van de incidentie van boekhoudkundige onregelmatigheden en een daling van de fiscale agressiviteit, vergelijken met de controle groep”. Daarnaast stelde de onderzoeker vast dat de daling ten minste twee jaar voorzette, overeenkomend met de periode waarin hij toegang had tot de data van de bedrijven. Hij gaf daarbij wel aan dat hij niet heeft kunnen onderzoeken of de gedragsverandering na deze twee jaar verdwijnt. Dat zou een interessante vervolgstudie kunnen zijn.
Klokkenluiders als agenten van verandering
De organisatorische complexiteit van de bedrijven is nu zo hoog dat dit het moeilijk maakt voor externe partijen om wangedrag te kunnen detecteren. Klokkenluiders die misstanden aan de kaak stellen zorgen er in veel gevallen voor dat overheden een zaak kunnen starten. Het onderzoek bevestigt de cruciale rol die klokkenluiders spelen als krachtige monitorfunctie binnen zakelijke instellingen, maar ook als agenten van verandering binnen deze bedrijven. “Als toezichthouder, ook al weet je dat een bedrijf iets verkeerds doet, waar moet je op zoek gaan? De klokkenluider kan aanwijzen wat er gaande is en vaak documentatie meenemen om het te kunnen bewijzen. Zonder klokkenluiders blijven dit soort dingen vaak onopgemerkt”, aldus Jaron Wilde.