Amsterdam, 4 april 2018 – Dinsdag kregen de coalitiepartijen D66, CDA en ChristenUnie brede steun in de Tweede Kamer voor een oproep aan het kabinet om een wet zoals de Magnitsky-wet in te stellen. De wet moet het mogelijk maken sancties op te leggen aan buitenlanders die zich schuldig maken aan grove mensenrechtenschendingen en grootschalige corruptie.
Een meerderheid van de Tweede Kamer heeft ingestemd met een motie daarover van het CDA. CDA-Kamerlid Omtzigt wijst in zijn motie op de Magnitski-wet, die al bestaat in de VS, Canada, Groot-Brittannië en de Baltische staten. Onder een dergelijke wet kan het visum geweigerd worden aan buitenlanders die zich schuldig maken aan grove mensenrechtenschendingen en grootschalige corruptie. Reisverboden kunnen worden opgelegd en tegoeden kunnen worden bevroren. Alleen de VVD – de grootste coalitiepartij – en de oppositiefracties PVV, SP en FvD stemden tegen.
Belangstelling Magnitsky-wet
De initiatiefnemers voor de motie zijn geïnspireerd door de maatregelen die de Verenigde Staten hebben genomen na de dood van corruptieonderzoeker en klokkenluider Sergej Magnitski in 2009 in een Russische cel. Magnitski deed onderzoek naar belastingontduiking en corruptie in Rusland toen hij werd gearresteerd. In zijn cel zou hij ziek zijn geworden en is hij ter overlijden gekomen. Volgens sommige bronnen werd hij mishandeld. De Magnitski-wet uit 2012 in de VS legt sancties op aan mensen die verdacht worden van betrokkenheid bij zijn dood. Washington zou tegen 18 Russen, betrokken bij de dood van Magnitsky of onderwerp van het corruptie-onderzoek, sancties in hebben gesteld. Reisverboden werden opgelegd en banktegoeden werden bevroren. Moskou sloeg terug met een inreisverbod voor evenzoveel Amerikanen.
Sinds 2016 kan Amerika via deze wet ook mensen uit andere landen dan Rusland straffen. De afgelopen jaren namen ook Canada, het Verenigd Koninkrijk, Estland, Letland en Litouwen een Magnitski-wet aan. Hernieuwde interesse voor de Magnitsky-wet ontstond naar aanleiding van de aanslag op de Russische dubbelspion Sergej Skripal. Na die aanslag stonden de Rijke Russen met nauwe banden met president Poetin en grote investeringen en gestald geld in Europa plots weer in de belangstelling. Met invoering van de Magnitsky-wet kunnen personen die mensenrechten schenden en/of betrokken zijn bij grootschalige corruptie een reisverbod krijgen en hun banktegoeden kunnen worden bevroren.
Draagvlak Magnitsky-wet in Europese Unie
De Kamer wil nu dat het kabinet onderzoekt of er ook in de Europese Unie voldoende draagvlak is voor zo’n wet. “De EU moet vanuit haar mensenrechtenbeleid mensen die zich aan ernstige schendingen schuldig maken rechtstreeks en gericht kunnen raken. Dat kan door deze mensen bijvoorbeeld geen visum te verlenen om te shoppen in Parijs of Amsterdam, of door hun tegoeden te bevriezen”, aldus initiatiefnemer Omtzigt. Omtzigt wil de groep mensen treffen die nu door de mazen van de wet glippen. “De allerergste gevallen gaan naar het Internationaal Strafhof, maar de categorie net daaronder kun je onder de huidige wet geen visum weigeren.”
Als blijkt dat er in de EU te weinig draagvlak is voor een Magnitski-wet, dan moet het kabinet wetgeving in Nederland voorbereiden, vindt de Kamer. Tweede Kamerlid Sjoerdsma (D66) vindt dat Nederland prima mee kan doen met de landen die nu al een Magnitski-wet hebben. “Veel Europese maatregelen zijn eerst door een groepje landen genomen, waarna anderen zich later aansloten”, aldus Sjoerd Sjoerdsma.
Niet alle partijen zijn het daarmee eens. VVD-Kamerlid Bente Becker zegt wel iets in een Magnitski-wet te zien, maar alleen als dit in Europees verband gebeurt. “Nederland kan onmogelijk in zijn eentje effectieve sancties opleggen”, aldus Becker. Toen de motie vorige week voor het eerst ter sprake kwam, zei ook minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok (VVD) dat hij liever binnen de EU zoekt naar draagvlak voor gezamenlijke sancties.
Andere partijen zien überhaupt niets in de Magnitski-wet. Volgens Thierry Baudet (FvD) is het plan onderdeel van ‘een koude oorlog tegen Rusland’. Ook Renske Leijten (SP) vindt dat de motie te veel draait om nieuwe strafmaatregelen tegen Moskou: “De indieners noemen expliciet Magnitski. De strijd tegen corruptie moet niet alleen gericht zijn tegen Russische oligarchen.”
Pieter Omtzigt (CDA) en Sjoerd Sjoerdsma (D66) verwachten dat in ieder geval de Magnitski-verdachten op de Nederlandse sanctielijst belanden. Daarnaast willen ze mensen uit andere landen aanpakken. Als mogelijke voorbeelden noemt Sjoerdsma generaals in Burma die bij het geweld tegen de Rohingya betrokken zijn, of wapenhandelaren in Zuid-Soedan. “Het gaat erom dat we een norm creëren dat je niet overal mee weg komt. Veel mensen stallen hun geld in Europa, of komen hier om vakantie te vieren. Met deze sancties zullen zij beseffen dat hun gedrag consequenties heeft”, aldus Sjoerdsma.
Transparency International Nederland ziet het belang van de bestrijding van mensenrechtenschendingen, grootschalige corruptie en straffeloosheid, en zet zich in voor betere wetgeving en strengere handhaving, zowel nationaal als internationaal.