Amsterdam, 1 juli 2019 (Update op 9 juli) – Gezinnen die in diepe financiële problemen terecht zijn gekomen door een fout van de Belastingdienst, onderzoek dat wordt tegengehouden en de ambtenaar die de misstand aankaartte op non-actief gesteld. Het heeft allemaal plaatsgevonden onder het bewind van Staatssecretaris Menno Snel. Die moest woensdag 90 vragen beantwoorden voor de Kamer over de fouten die zijn gemaakt. De ambtenaar die zich genoodzaakt voelde om de misstanden aan te kaarten moet nu boeten voor het uitlekken van de fouten die de fiscus heeft begaan.
Anonieme bureaucratie bij de Belastingdienst
Bij 232 gezinnen werd in 2014 de kinderopvangtoeslag, vaak onterecht, stopgezet wegens vermoedens van misbruik. Dat leidde tot financiële problemen bij onschuldige gezinnen. De Nationale ombudsman oordeelde in 2017 al dat de Belastingdienst verkeerd heeft gehandeld bij het stopzetten van de toeslag. De aanpak van de Belastingdienst zou onevenredig hard zijn geweest. De ouders moesten zelf aantonen dat zij recht hadden op toeslag, maar de fiscus vertelde niet welke stukken daarvoor nodig waren. De bezwaren van de ouders werden vervolgens jarenlang niet behandeld. Soms werd er zelfs 2 jaar aan toeslag teruggevorderd, met grote financiële problemen als gevolg.
Staatssecretaris Menno Snel bood zijn excuses aan, en schrijft onder meer dat er vier maatregelen worden getroffen die het optreden moeten verbeteren. De menselijke maat was volgens Snel soms uit het oog verloren. Ook de gedupeerde gezinnen zegt hij een schadevergoeding toe. Uit intern onderzoek, door Snel zelf ingesteld, bleek dat de Belastingdienst informatie zou hebben achtergehouden in de rechtszaken van gedupeerden en voor de Tweede Kamer.
Aankaarten van de misstanden
Wel is de ambtenaar die de misstanden aan de kaak heeft gesteld nu op non-actief gesteld, melden Trouw en RTL nieuws. Opvallend, aangezien de Belastingdienst wel degelijk fout zat; van alle bezwaren is tot nu toe 51 procent grondig verklaard. De ambtenaar wordt ervan beschuldigd de informatie te hebben gelekt en van schending van zijn ambtseed. De eerdergenoemde informatie zou de ambtenaar gedeeld hebben met de pers. Hij ziet zichzelf niet als klokkenluider, maar als iemand die slechts een ‘ernstige misstand’ wilde voorkomen en ‘ontbrekende informatie’ doorgaf, omdat die volgens de wet in een dossier horen te zitten.
Eerder benadrukte Kamerlid Pieter Omtzigt (CDA) dat het belangrijk was om juist géén jacht te maken op de klokkenluider. In september 2018 zei hij: “Als niemand had gelekt, waren we hier nooit achter gekomen. Als de leiding van de Belastingdienst het in zijn botte hoofd haalt om achter het lek aan te gaan, los je dit nooit op.” Dat dit nu wel gebeurd is, onderstreept het belang van een uitgebreid onderzoek. Eerder zou het onderzoek naar de affaire juist zijn ingeperkt. Dat is volgens Snel niet het geval geweest.
Kamervragen over klokkenluidersbescherming
Menno Snel heeft op woensdag 26 juni jl. 90 vragen moeten beantwoorden over de kwestie. Er werden onder andere vragen gesteld over hoe het heeft kunnen gebeuren dat de ambtenaar die de misstand heeft aangekaart nu op non-actief is gesteld. Deze vraag gaat in op de bredere kwestie rondom klokkenluidersbescherming. De resultaten zijn nog niet bekend, waarbij de reputatie van Menno Snel op het spel staat. In de antwoorden die wel bekend zijn (9 stuks) geeft Snel aan met de ouders persoonlijk in gesprek te gaan. “Ouders hebben hun teleurstelling en boosheid gedeeld en gaven daarbij aan dat hun vertrouwen in de Belastingdienst is geschonden. Dat raakt mij zeer”. Hij geeft daarnaast aan dat er nog een samenvattend verslag van de gesprekken voor het debat komt.
Eerder dit jaar heeft het Openbaar Ministerie een strafzaak geopend om te achterhalen welke ambtenaren contact hebben gehad met Nieuwsuur over de WODC-affaire. Onderzoekers zouden richting politiek wenselijke conclusies gestuurd worden. De directeur van het WODC, Frans de Leeuw, stapte op. Terwijl het dus overduidelijk een belangrijke misstand van de overheid betreft, werden de klokkenluiders gestraft.
De overheid lijkt hiermee niet het belang van klokkenluiders in bescherming te nemen, maar juist af te schrikken. Indien de overheid fout blijkt, dient ze klokkenluiders juist te koesteren. Of Menno Snel dit politiek zal overleven, moet nog blijken. Aanstaande donderdag moet Snel in een debat verantwoording afleggen. Een ding is in ieder geval zeker; het is verkeerd om klokkenluiders als een blok aan het been te behandelen. Zonder hen, zouden we nooit achter deze misstanden gekomen zijn en daarmee honderden gezinnen onterecht benadelen.
Update naar aanleiding van debat op 4 juli
In het pittige debat dat naar aanleiding van de misstanden gevoerd werd, heeft Snel uiteindelijk toegezegd dat de eerder op non-actief gestelde klokkenluider rehabilitatie kan verwachten. Met name kamerleden Pieter Omtzigt (CDA) en Renske Leijten (SP) hebben hier op aan gedrongen. Snel weigerde daarentegen in te gaan op vragen over de consequenties voor de ambtenaren die de mist in zijn gegaan. Volgens Omtzigt is dat juist van belang. Zonder consequenties ‘corrumpeer je de Belastingdienst’.