Na lang aandringen door Transparency International en het Europees Parlement worden er eindelijk juridische stappen ondernomen tegen Malta en Cyprus om de verkoop van EU-paspoorten tegen te gaan. “Ondanks een uitgebreid onderzoek van Transparency International uit 2018, kon de verkoop aan rijke buitenlanders decennialang ongebreideld doorgaan”, vertelde de directeur van Transparency International Nederland, Lousewies van der Laan, afgelopen dinsdag tijdens een interview in radioprogramma Met het Oog op Morgen. “Veel bijvoorbeeld Russische en Chinese miljonairs hebben nu een EU-paspoort terwijl niet inzichtelijk is of ze hun geld eerlijk verdiend hebben. Een EU-nationaliteit is een bekende manier om strengere controle op witwassen bij Europese banken te ontlopen.”  

Gouden paspoorten 

De verkoop van EU-burgerschap via “gouden paspoorten” is berucht. Sinds 2013 verleent de Cypriotische overheid staatsburgerschap en daarmee een Europees paspoort aan iedereen die meer dan € 2 miljoen investeert in vastgoed op het eiland. Met zo’n paspoort krijgen mensen het recht om overal in Europa te wonen en werken, zich vrij te verplaatsen binnen het Schengengebied en te participeren in Europese en lokale verkiezingen. De investeerders hoeven volgens de regeling niet op Cyprus te gaan wonen of de taal te spreken. Het systeem is erg lucratief voor de staat, volgens AP News verkocht het land de afgelopen jaren zo’n 4000 paspoorten waarmee het zeker € 7 miljard verdiende. Cyprus is niet het enige EU-land dat burgerschap verstrekt in ruil voor investeringen. Onder meer Malta en Hongarije hebben vergelijkbare regelingen.  

Toegang voor criminaliteit 

De omstreden constructie zorgde al langer voor ophef en kritiek. Officieel mogen alleen mensen zonder strafblad een paspoort kopen, maar omdat zij zelf het bewijs hiervoor kunnen verstrekken kan hiermee makkelijk worden gesjoemeld. Dat misbruik wordt gemaakt van dit systeem bleek in augustus uit een onderzoek van Al Jazeera, genaamd The Cyprus Papers. Het onderzoek liet zien dat de EU weerloos is tegen de verkoop van Europees burgerschap aan criminelen en corrupten. Tussen 2017 en 2019 zouden minimaal 30 individuen in afwachting van strafrechtelijke vervolging of met een strafblad paspoorten hebben verkregen. Cyprus heeft nu toegezegd per 1 november met de gouden paspoort regeling te stoppen. Deze aankondiging kwam nadat Al Jazeera liet zien dat een veroordeelde Chinese zakenman via Cyprus aan een EU-paspoort kon komen. In Malta werd al in 2017 wangedrag in verband met de regeling onthuld door Daphne Caruana Galizia, slechts een paar maanden voordat ze werd vermoord door een autobom. Door onder andere druk van Transparency International Hongarije is de verkoop in Hongarije stop gezet. 

Europese Commissie grijpt in 

TI-NL heeft al eerder opgeroepen tot actie tegen de gouden paspoorten, en verwelkomt de beslissing van de Europese Commissie om juridische procedures tegen Cyprus en Malta te beginnen. Volgens Laure Brillaud, beleidsmedewerker van TI-EU is er “overduidelijk bewijs dat de gouden paspoort regeling in de landen corrupte belangen hebben gediend, en niet het algemeen belang.” Volgens Van der Laan kan de constructie ook negatieve gevolgen hebben voor Nederland, en moet de Nederlandse regering “zich in Brussel hard maken om Gouden paspoorten aan banden te leggen.” Ook wil Transparency International dat landen alsnog inzichtelijk maken welke individuen een paspoort hebben verkregen zodat de openbare orde en rechtsstaat geen gevaar lopen.  

Voor eventuele (pers)vragen kunt u mailen naar communicatie@transparency.nl of bellen naar 0681083627.