Amsterdam, 2 juli 2018 (door Katinka Pennings) – De Group of States against Corruption (GRECO), dat onder de Raad van Europa valt, stelt in haar nieuwe compliance rapport dat het integriteitsbeleid binnen het Nederlandse parlement nog steeds te wensen overlaat. Het rapport ziet op de naleving van meerdere aanbevelingen ten aanzien van corruptiepreventie. In het verslag wordt onder meer gesteld dat de Tweede Kamer geen duidelijke regels opstelt omtrent giften. GRECO verduidelijkt dat standpunt expliciet aan de hand van het appartement van politicus Alexander Pechtold dat hij cadeau kreeg.
Uit het compliance verslag blijkt dat GRECO het betreurenswaardig vindt dat er vanuit de Tweede Kamer nog geen plan van aanpak is opgesteld om toezicht en handhaving van integriteitsregels vorm te geven en een duidelijk integriteitsbeleid te creëren. Er bestaat in het kader van geschenken één enkele richtlijn, te weten het opgeven van een geschenk van 50 euro of meer. Om misstanden te voorkomen, worden in dit zogeheten geschenkenregister zelfs chocoladerepen geregistreerd.
Gratis naar het strand
Begin 2017 ontving D66-leider Alexander Pechtold een kustappartement in Scheveningen van een vroegere Canadese vriend, oud-diplomaat Serge Marcoux. Het appartement van 135.000 euro (nu geschat op ongeveer 190.000 euro) is nergens in het geschenkenregister terug te vinden. Het feit werd onthuld door website GeenStijl en hield de gemoederen flink bezig. Volgens Pechtold was er geen aanleiding om het cadeau gekregen appartement te melden vanwege het persoonlijke karakter ervan. De richtlijnen van de Tweede Kamer maken niettemin geen onderscheid in de aard van het geschenk.
Trouw berichtte naar aanleiding van de commotie over een zeker taboe dat op de affaire zou rusten; er zou sprake zijn van een ‘passieve’ pers en niemand zou moeite doen om Marcoux hier zelf over te spreken. Geert Wilders drong op zijn beurt aan op een officieel onderzoek naar de integriteit van Pechtold. “Ik hoop dat u Pechtold geen hand boven het hoofd houdt.”, zo twitterde hij. Dat onderzoek bleef uit en onderstreept daarmee de afwezigheid van eventuele sancties en zodoende onduidelijkheid omtrent het gebruik, toezicht en handhaving van de lijst. Dat er vanuit de Tweede Kamer geen gevolg werd gegeven aan de affaire nam niet weg dat er sprake was van maatschappelijk ongeloof; er werd ruim 200 keer aangifte tegen Pechtold gedaan voor onder meer ambtelijke omkoping. De aangiftes zijn onderwerp van een nog lopend onderzoek door de procureur-generaal bij de Hoge Raad.
Het derde compliance rapport van GRECO
GRECO bekijkt sinds 1999 of deelnemende landen – 48 landen in Europa en de VS – zich aan diens anti-corruptie standaarden houden. GRECO nam in juni 2013 het verslag van de vierde evaluatieronde over Nederland aan ten aanzien van de preventie van corruptie met betrekking tot parlementsleden, rechters en aanklagers. In juni 2015 werd in het eerste tussentijdse nalevingsverslag vastgesteld dat de mate van naleving door Nederland ‘globaal onbevredigend’ was. Begin december 2016 berichtte Transparency International Nederland (TI-NL) over het tweede tussentijdse nalevingsverslag dat op 5 december 2016 door ministers Plasterk en van der Steur aan de Tweede Kamer werd aangeboden. Van globaal onbevredigend werd niet meer gesproken, over de lobbyregulering was de Raad van Europa echter niet te spreken. Het ging daarbij vooral om ontbrekende passende richtsnoeren ten aanzien van ‘geboden en verboden’ in contact met lobbyisten.
Wéér een onvoldoende voor het integriteitsbeleid
GRECO stelt nu in het recent openbaar gemaakte compliance verslag dat er nog steeds geen duidelijke regels zijn opgesteld met betrekking tot parlementaire cadeaus en stelt dat het spijtig is dat er nog steeds geen blijk is van een proactieve houding ten opzichte van integriteitsbeleid. In een voetnoot wordt die stelling geïllustreerd met de penthouse-affaire rondom Pechtold.
GRECO is daarnaast te spreken over de vorderingen met betrekking tot lobbyregulering. Sinds mei 2017 is het voor voormalig ministers en staatssecretarissen bijvoorbeeld niet toegestaan om in de twee jaar na hun vertrek te lobbyen voor het politieke terrein waarbinnen zij eerst actief waren. Desalniettemin herhaalt GRECO letterlijk het standpunt dat zij in de eerdere compliance verslagen innam: GRECO snapt niet waarom het niet mogelijk is ten aanzien van het contact met derden principiële richtlijnen voor Kamerleden op te stellen. Concluderend stelt GRECO dat Nederland in totaal slechts aan drie van de zeven aanbevelingen heeft voldaan. Van de vier achtergebleven aanbevelingen zijn bovendien twee punten helemaal niet uitgevoerd. De Raad maakt zich vooral zorgen over het feit dat parlementariërs op dit moment nog tegelijkertijd rechter kunnen zijn. Nederland moet uiterlijk op 31 december 2018 een verslag overleggen over de voortgang bij de tenuitvoerlegging van de openstaande aanbevelingen.
Het verkeerde voorbeeld
Dat integriteit blijkbaar een lastig vorm te geven begrip is, blijkt niet alleen uit de onvoldoende die Nederland van GRECO kreeg. Ook de Raad van Europa zelf kreeg van haar eigen anti-corruptie orgaan een kritisch rapport voor ogen. Daaraan gerelateerd is het groeiende corruptieschandaal dat het gezag van de Raad van Europa sterk in diskrediet brengt, waarover TI-NL eind vorige week schreef. Eerder werd al bekend dat veertien leden van de Raad van Europa werden weggestemd vanwege corruptie. Voor het gezaghebbend karakter van aanbevelingen vanuit GRECO – en daarmee de Raad van Europa – is het van groot belang dat er ook hoger in de politieke boom sprake is van een zuivere cultuur. Transparency International neemt daarin een proactieve houding aan en roept de Raad van Europa op een aantal concrete stappen te nemen.