Amsterdam, 24 oktober 2018 – Uit onderzoek van NRC en journalistencollectief Lighthouse Reports zou blijken dat Damen Shipyards, de grootste scheepsbouwer van Nederland, in diverse landen zaken heeft gedaan met dubieuze tussenpersonen die gelinkt kunnen worden aan het betalen van steekpenningen. Het zou gaan om agenten die mogelijk corrupte betalingen hebben gedaan in Brazilië, Chili, Ghana, Libië, Sierra Leone en Togo.
Damen heeft ruim vijftig tussenpersonen in het buitenland die de lokale markt kennen en worden ingezet om in ruil voor commissies nieuwe contracten binnen te halen. Het Openbaar Ministerie (OM) stelt in een reactie op de bevindingen van NRC en Lighthouse Reports dat het Damen Shipyards ervan verdenkt “actief, via tussenpersonen steekpenningen te hebben betaald aan buitenlandse overheidsambtenaren ter verkrijging van buitenlandse (overheids)opdrachten”. Begin 2017 werd al bekend dat de FIOD een strafrechtelijk onderzoek startte naar vermoedens van corruptie bij Damen Shipyards. De FIOD deed op vrijdag 13 januari 2017 een inval op het hoofdkantoor van de grootste scheepsbouwer van Nederland.
‘Strafrechtelijk onderzoek verloopt stroef’
NRC en Lighthouse Reports hebben tijdens hun onderzoek met tientallen (oud-)werknemers van Damen, diplomaten, ambtenaren en andere betrokkenen in binnen- en buitenland gesproken. Deze gesprekken en verkregen interne documenten zouden een beeld schetsen van een bedrijf met een doorgeschoten commerciële cultuur, waarin verkoopsuccessen belangrijker zouden zijn dan ethisch zakendoen.
Volgens de journalisten blijkt uit die gesprekken ook dat het strafrechtelijk onderzoek naar Damen stroef verloopt. Dat zou komen door het internationale karakter van de zaak, maar ook door tegenwerking van de bedrijfsadvocaten die stellen dat relevante delen van de administratie niet gebruikt mogen worden in het strafrechtelijk onderzoek. Het OM zei daar het volgende over: “De verdediging van het bedrijf stelt dat een deel van de in beslag genomen stukken en gegevens onder het verschoningsrecht valt. Daar moet een rechter-commissaris een beslissing over nemen. Die procedure loopt.”
Reactie Damen Shipyards
Damen stelt in een reactie dat de beschuldigingen “deels feitelijk onjuist en deels onvolledig en misleidend” zijn. De Nederlandse scheepsbouwer had “graag inhoudelijk en gedetailleerd” gereageerd, maar geeft aan dit niet te kunnen vanwege het lopende FIOD-onderzoek. Damen zegt dit te betreuren “omdat het niet wil weglopen wanneer het wordt aangesproken”.
Ook heeft Damen in samenwerking met de Wereldbank een nieuw compliance programma opgesteld, dat periodiek wordt beoordeeld door Damen’s accountant EY. Zo is naar eigen zeggen de interne Code of Conduct aangescherpt en geldt deze ook voor alle derde partijen, zijn er verschillende ‘risk assessments’ uitgevoerd, heeft het bedrijf voor meer interne bekendheid van haar klokkenluidersprocedure gezorgd en is een permanente compliance officer aangenomen.
De hoop is dat deze aanscherping ook internationaal effect heeft. Voor wereldwijd opererende bedrijven lijkt de balans zoek tussen het signaleren van lokale groeimogelijkheden en het toezien op de naleving van alle betrokken partijen op de strenge interne regels. Tussenpersonen, zoals agenten, moeten bekendheid met de regels bevestigen en hun handelen hierop afstemmen.
Damen Shipyards vaker in problemen vanwege tussenpersonen
Het is niet de eerste keer dat het internationale concern in de problemen komt vanwege het gebruik van tussenpersonen. In ander nieuws rondom Damen Shipyards zou de scheepsbouwer in 2015 haar Indonesische verkoopagent de laan uit hebben gestuurd vanwege vermoedens van corruptie.
In mei 2016 sanctioneerde de Wereldbank Damen voor problematiek rondom het gebruikmaken van buitenlandse agenten. Damen maakte toen gebruik van financiering van de Wereldbank voor de bouw van een visserij-inspectieschip in Sierra Leone. In de documentatie aan de Wereldbank vermeldde het Nederlandse bedrijf niet de naam van de lokale agent en zijn vergoeding. Ondanks volledige medewerking van Damen aan het onderzoek, heeft deze overtreding geleid tot een uitsluiting van door de Wereldbank gefinancierde projecten voor de duur van 18 maanden.
Uit onderzoek van NRC en Lighthouse Reports zou nu blijken dat de lokale agent in kwestie een verkoopagent uit Jakarta betreft die een sleutelrol zou hebben vervuld bij de levering van Nederlandse oorlogsschepen aan de Indonesische marine. Betrokkenen vermoeden dat hij als doorgeefluik heeft gefungeerd bij dubieuze betalingen van Damen aan hoge ambtenaren en militairen uit Indonesië.