Amsterdam, 4 juli 2019 – De omvang van witwassen in Nederland is jaarlijks zo’n 16 miljard euro. Het kabinet komt nu met een spaak in het wiel van de criminele organisaties die hieraan meedoen. Informatie tussen banken moet makkelijk uitwisselbaar worden, contante betalingen boven de 3000 euro worden verboden en briefjes van 500 euro worden wellicht verleden tijd. De maatregelen moeten een duidelijk signaal afgeven aan criminelen die hier terecht denken te kunnen met zwart geld. In een uitgebreid plan wordt extra geld uitgetrokken en beschreven op welke manieren dit besteed zal gaan worden.
Het plan van het kabinet ingediend door de ministers Wopke Hoekstra en Ferdinand Grapperhaus om witwassen tegen te gaan, kent drie pijlers. De eerste pijler moet ervoor zorgen dat barrières verhoogd worden, zodat het voor criminelen moeilijker is om illegaal verkregen inkomsten uit te geven. Pijler twee betreft het verbeteren van de effectiviteit van de poortwachtersfunctie die banken, accountants en notarissen hebben. In pijler drie wordt opsporing en vervolging versterkt. De belangrijkste concrete maatregelen worden in dit stuk uitgelicht.
Barrières contant geld – pijler 1
Momenteel is het voor criminelen erg makkelijk om zwart geld contant uit te geven. Tegelijkertijd is het heel moeilijk om contante betalingen te traceren. Handelaren zijn nu verplicht om betalingen boven de 10.000 euro te melden. De handhaving daarop is volgens Grapperhaus echter een ‘donker bos’. Het kabinet stelt nu dan ook een verbod voor handelaren voor om contante betalingen boven de 3000 euro te accepteren. Het overtreden van deze maatregel is vervolgens strafbaar. Detailhandel Nederland is het niet eens met de maatregel. Er is volgens hen niet onderzocht of hiermee witwassen effectief wordt tegengegaan. De Nederlandse Vereniging van Banken is daarentegen positief gestemd en beschouwd het als een ‘krachtig signaal dat criminelen hier niet moeten zijn met hun zwarte geld’.
Ook wil het kabinet de 500 eurobiljetten zo snel mogelijk verbieden. Dat moet op Europees niveau geregeld worden en dus wil Nederland dat gaan voorstellen. Criminele transacties vinden volgens Grapperhaus meestal plaats met de grootste biljetten. ‘Nog even los van vervalsingen’ voegt hij daaraan toe. ‘Dat kan helaas op een geniale manier en dat vergt weinig investeringen en loont bij deze hoge coupures enorm’. Het biljet wordt nu al niet meer uitgegeven, maar volgens Hoekstra zou het verstandig zijn om af te spreken dat je er vanaf nu ook niet meer mee mag betalen ‘omdat je ziet dat deze biljetten vaak in verkeerde handen zijn’.
Delen van informatie – pijler 2
Tot voor kort was het nog mogelijk voor een crimineel om te worden afgestoten bij de ene bank en daarna zonder moeite een rekening te openen bij een andere bank. Dankzij het plan van het kabinet is het straks mogelijk voor banken om deze informatie met elkaar te delen. “Iemand wordt de ene bank uitgeduwd en begint bij de andere bank van voor af aan” zegt Hoekstra tegen De Telegraaf. Ook de samenwerking tussen publieke en private partijen zal worden verbeterd door informatie-uitwisseling te versterken.
Nederlandse banken wilde al langer samen optreden tegen witwaspraktijken, maar privacywetgeving zou dit onmogelijk maken. Volgens de ministers zit de meerwaarde echter juist in ‘de transacties die bij een individuele bank niet als ongebruikelijk worden beoordeeld, maar in combinatie met transacties van de betrokken cliënt bij andere banken wel degelijk kunnen duiden op witwassen’. Elke bank blijft ten allen tijde uiteindelijk zelf verantwoordelijk voor klanten- en transactieonderzoek. Verdachte transacties zijn nu simpelweg inzichtelijker. ‘De enige manier om dergelijke transacties naar boven te krijgen is door het uitwisselen van de transacties’, voegen de ministers hieraan toe. Banken krijgen toestemming voor de oprichting van een transactiemonitor module, waarmee klanten gescreend worden en overboekingen naar aangesloten banken in de gaten worden gehouden.
Opsporing en vervolging – pijler 3
Opsporingsautoriteiten krijgen meer ruimte om hun werk te doen. Zo krijgen toezichthouders de mogelijkheid vertrouwelijke informatie uit te wisselen tussen anti-witwastoezichthouders en nationale autoriteiten. Voorheen was het niet mogelijk om deze informatie met derden te delen. Instanties die te maken hebben met witwassen zullen nu minder snel tegen deze barrière aanlopen. Ook het eerdergenoemde informatie-uitwisselingssysteem tussen banken zal ervoor zorgen dat autoriteiten makkelijker een overzicht kunnen krijgen van de gemaakte transacties. Doordat de strafrechtketen hierbij wordt aangesloten, wordt het rechtelijk proces versneld.
Het Openbaar Ministerie, de FIOD, de Belastingdienst en FIU-Nederland krijgen daarnaast een vergroting van hun budget. Dit kan oplopen tot een structureel bedrag van 29 miljoen euro. Hiermee zal de onderliggende criminaliteit van de witwasbehoefte worden aangepakt. Over de precieze verdeling zal nog worden besloten. Wanneer crimineel vermogen is verkregen zal er nu ook meer inspanning worden geleverd om dat vermogen zo snel mogelijk weer af te pakken. Er is extra budget uitgetrokken om integrale samenwerking bij confiscatie te versterken.
Aanpak witwassen in Nederland: long way to go
Eind 2018 werd er aangifte gedaan tegen Nederlandse banken en bedrijven wegens witwassen van crimineel geld afkomstig uit de beruchte Magnitsky-affaire. ING moest recentelijk een boete van bijna 700 miljoen betalen wegens betrokkenheid bij witwassen. In combinatie met de schatting dat er 16 miljard euro aan zwart geld in omloop zou zijn, lijkt witwassen een probleem dat Nederland bezig blijft houden. Het kabinet komt nu met concrete maatregelen om paal en perk te stellen aan de mogelijkheden die criminelen in Nederland zien. Tegen het einde van 2019 spreekt het kabinet met de betrokken partijen over de voortgang en de effectiviteit van de maatregelen in het plan van aanpak en dan zal ook de Tweede Kamer geïnformeerd worden.