Amsterdam, 28 april 2021 – Het College van Beroep voor het bedrijfsleven in Den Haag bevestigt op maandag 26 april dat het Nederlandse trustkantoor TMF Management B.V. haar rol als facilitator van internationale obligaties in verband met een groot fraudeschandaal in Mozambique niet naar behoren heeft vervuld. De rechtbank oordeelt dat het bedrijf haar verplichtingen inzake cliëntonderzoek en toezicht op grond van de Nederlandse wet niet is nagekomen, evenals de verplichtingen voor het screenen van sancties.
Dit is een welkome uitspraak die aantoont dat er steeds meer aandacht is voor ondergereguleerde markten voor staatsobligaties in het Zuiden. De eerder opgelegde boete van 594.000 euro voor de faciliterende rol van TMF als uitgever van internationale obligaties in verband met een groot fraudeschandaal in Mozambique blijft daarom in stand. De boete van 10.000 euro vanwege overtreding van de Sanctiewet wordt geschrapt omdat het argument rondom het tekortschieten in de screening in een individueel dossier onvoldoende is voor het opleggen van een extra boete. Daarnaast verlaagt de rechtbank beide boetes met 10 procent, omdat DNB aanvankelijk stukken voor de rechtbank had achtergehouden.
Mozambikaans fraudeschandaal
Het beroep betreft de rol van TMF in een grote internationale fraudezaak. Mozambique leende in 2013 2 miljard dollar van internationale investeerders om de ontwikkeling van zijn maritieme industrie te financieren. Ten minste 750 miljoen dollar van deze middelen werd verduisterd. Het land raakte overbelast met schulden en kon de uiteindelijke schuldenlast niet dragen. Diezelfde wanbetaling droeg bij aan een financiële crisis in Mozambique, waar de armste delen van de Mozambikaanse bevolking vandaag de dag nog steeds last van ondervinden.
TMF verleende trustdiensten aan EMATUM, een van de betrokken Mozambikaanse staatsbedrijven, door in 2013 euro-obligaties voor EMATUM uit te geven. In 2018 legde de Nederlandse financiële toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB) TMF een ongebruikelijk hoge boete van 600.000 euro op voor haar betrokkenheid bij het schandaal. DNB beschuldigde TMF van “ernstige overtredingen” van de Wet toezicht trustkantoren en de Sanctiewet.
TMF in beroep tegen boete
In 2020 bleek uit onderzoek van Transparency International Nederland en Open Society Justice Initiative dat TMF tegen de boete in beroep was gegaan. Tijdens de hoorzitting in hoger beroep in december 2020 ontkende TMF niet dat zij het Mozambique-dossier niet goed had gemonitord, maar betoogde dat haar niet kon worden verweten wat later met de mede door haar opgehaalde financiën gebeurde.
De uitspraak in hoger beroep, waarin de boete van DNB uit 2018 grotendeels wordt bevestigd, is een kleine maar belangrijke stap voorwaarts in de regulering van Nederlandse financiële dienstverleners. Hun falen in het doen van due diligence-falen draagt uiteindelijk bij aan het economische leed waarmee mensen in schuldenlanden geconfronteerd worden, zoals Mozambikanen nu nog steeds lijden onder de voortdurende gevolgen van het verborgen schuldschandaal.
“Nederlandse financiële marktspelers zoals TMF hebben hun rol als poortwachter van het financiële stelsel genegeerd en zijn betrokken geweest bij het faciliteren van internationale fraude- en corruptiepraktijken, stelt Lousewies van der Laan, directeur bij TI-NL. “Om het Nederlandse financiële systeem te beschermen tegen misbruik en om te voorkomen dat bedrijven de schuld elders neerleggen, heeft Nederland strengere wet- en regelgeving, meer toezicht en handhaving nodig, maar vooral een cultuurverandering in de sector zelf.”
Professor Adriano Nuvunga, voorzitter van het Budget Monitoring Forum (FMO), een in Mozambique gevestigde NGO, stelt: “TMF faciliteerde een enorm internationaal fraudeschandaal dat bijdraagt aan de neergang van de Mozambikaanse staat en maatschappij. Ons gezondheidsstelsel stond reeds onder druk door COVID-19, verplegers en leraren worden erbarmelijk betaald. Door het verborgen schuldschandaal staat de toekomst van Mozambique op het spel. Daar komt bij dat de gasrijkdom van Mozambique wordt geconfronteerd met een zogenaamde “pre-source curse”, een “resource curse” nog voordat de grondstof aangeboord wordt. Het hopeloze vooruitzicht maakt dat jongeren aangetrokken worden door extremisme in Noord-Mozambique. In essentie dragen de illegale schulden bij aan de mensenrechtenschendingen en het geweld tegen mensenrechtenactivisten.”
Malcolm Dort, legal officer bij het Open Society Justice Initiative, voegt toe: “Corruptie is geen abstract begrip – het schaadt het leven van echte mensen. Financiële dienstverleners zoals TMF, die een rol spelen in internationale fraudeconstructies, moeten verantwoordelijk worden gehouden voor hun falen. Het zal jaren duren voordat Mozambique zich herstelt van het fraudeschandaal en de economische crisis die daarvan het gevolg is. In de tussentijd zal de Mozambikaanse regering minder goed in staat zijn om essentiële openbare diensten aan haar bevolking te verlenen. Gezien de waarschijnlijke toename van COVID-19-terugvorderingsleningen in de komende jaren, laat de TMF-zaak zien hoe financiële regelgevers overal – ook in het Noorden van de wereld – hun steentje moeten bijdragen om misbruik van het internationale financiële systeem te voorkomen.”