Amsterdam, 23 mei 2018 – De grootste samenwerking van onderzoeksjournalisten wereldwijd belicht één van West-Afrika’s best bewaarde geheimen: de offshore-praktijken in de West Africa Leaks. Overheidsfunctionarissen, prominente politici, een presidentskandidaat, ex-ambassadeurs, bedrijven en wapenhandelaren hebben miljarden dollars weggesluisd vanuit West-Afrikaanse landen via offshore belastingparadijzen, bleek uit onderzoek van het Internationale Consortium van onderzoeksjournalisten (ICIJ). 

De analyse van meer dan 27,5 miljoen documenten afkomstig uit de Panama Papers, Paradise Papers, Offshore Leaks en Swiss Leaks werpt licht op de olifant in de kamer in de West-Afrikaanse economie en de stilzwijgendheid rond het offshore-systeem. Zo werden offshorebedrijven opgericht voor een wereldwijd ingenieursbureau dat miljoenen aan belastinggelden aan Senegal, één van de armste landen ter wereld, ontweek. Maar ook voor een weinig bekende ondernemer die een opdracht kreeg om het grootste slachthuis van West-Afrika te bouwen en voor een wapenhandelaar uit Tsjaad. In verschillende gevallen werden de bedrijven, evenals de transacties van de bedrijven en offshore rekeningen, niet verklaard of nu pas in meer detail onthuld.

Onthullingen West Africa Leaks

De onthullingen rondom de West Africa Leaks gepubliceerd door het ICIJ en Cell Norbert Zongo voor onderzoeksjournalistiek in West-Afrika (CENOZO) laten zien hoe gemakkelijk het is voor corrupte ambtenaren, witwassers en andere criminelen in West-Afrika zich te verschuilen achter anonieme bedrijven en toegang te krijgen tot het wereldwijde financiële systeem.

Een van de recente onderzoeken van de West Africa Leaks, gebaseerd op informatie uit de Panama Papers, benadrukt het geval van een hooggeplaatste functionaris uit de Ivoorkust wiens geheime offshore bedrijf in de Bahama’s een duidelijk belangenconflict vertoont. Volgens CENOZO gaat het om Akossi Bendjo, een belangrijk politiek figuur en prominent zakenman in de Ivoorkust, en tevens de uiteindelijke belanghebbende van een bedrijf dat zaken doet met de overheid.

Een ander voorbeeld voortvloeiend uit de West Africa Leaks schetst soortgelijke belangenconflicten en schending van het vertrouwen van het publiek in Ghana. Volgens verslagen van Appleby, het advocatenkantoor die de spil vormde van de Paradise Papers in 2017, verduisterde een vooraanstaande Ghanese arts zijn zakelijke transacties door een complexe structuur van offshore-bedrijven terwijl hij als ambassadeur van de Verenigde Staten diende. Dit is in strijd met het Verdrag van Wenen, dat diplomaten verbiedt actief deel te nemen aan zakelijke ondernemingen die resulteren in persoonlijk gewin terwijl ze in functie zijn.

Keer op keer vinden we verborgen belangenconflicten en corruptiesystemen mogelijk gemaakt door het gebruik van anonieme bedrijven. Hoewel regeringen toezeggingen hebben gedaan om dit probleem aan te pakken, blijven implementatie en concrete actie ontbreken. In de tussentijd zijn corrupte personen nog steeds in bedrijf en betalen burgers de prijs, zei Max Heywood, global outreach en advocacy coördinator bij Transparency International.

$50 miljard weggesluisd uit West-Afrika

De gelekte documenten leggen de uiteindelijke belanghebbenden bloot van een goed geoliede industrie die de hoogste discretie biedt en onthult hoe diep het offshore financiële systeem zijn invloed heeft uitgebreid tot een van de meest kwetsbare regio’s ter wereld. Terwijl offshore-accounts legaal kunnen zijn, maken dit soort structuren misstanden mogelijk en zijn ze een middel om activa te verbergen en een potentieel hulpmiddel voor corruptie, belastingontwijking en -ontduiking. Dit put de schaarse middelen van de landen uit die anders in openbare diensten zouden zijn geïnvesteerd.

De nevenschade van deze offshore-manoeuvres, die gewoonlijk door de elites worden gebruikt, is dramatisch. De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) heeft onlangs een rapport vrijgegeven waarin wordt benadrukt dat meer dan $50 miljard per jaar door onrechtmatige stromen uit de regio is gesluisd. Dit bedrag is aanzienlijk voor landen waar grote aantallen mensen leven van minder dan $2 per dag. Zoals de secretaris-generaal van de OESO, Jorge Moreira da Silva, aangaf, vertegenwoordigen deze cijfers “meer dan het dubbele van de bilaterale hulp aan Afrika en meer dan de som van alle hulp die het continent ontvangt – bilateraal en multilateraal”.

Transparency International dringt er bij West-Afrikaanse regeringen op aan om hun toezeggingen binnen het kader van de Financial Action Task Force (FATF) na te komen en publieke UBO-registers op te stellen om de laag van geheimhouding te verwijderen die corrupte ambtenaren in staat stelt kritiek te vermijden en hun belangenconflicten te verbergen.